Bij het Nederlands Kenniscentrum Angst, Dwang en Depressie is een groot aantal instellingen aangesloten die gespecialiseerde hulp bieden bij angst, dwang en depressie. Je kan meer informatie over deze instellingen vinden op de pagina over de deelnemende instellingen.
NedKAD houdt behandelaars, onderzoekers en patiënten op de hoogte van relevant lopend onderzoek naar angst, dwang en depressie en nieuwe behandelmethoden. Op deze pagina kunnen onderzoekers hun onderzoek plaatsen. Patiënten vinden informatie over deelname aan lopend onderzoek.
NedKAD krijgt regelmatig vragen over gevolgde behandelingen en voorgeschreven medicatie. NedKAD verzorgt zelf geen second opinions. Een aantal aangesloten instellingen kan dat echter wel doen.
Psychische klachten onder ouderen komen veel voor. En waarschijnlijk neemt door de voortgaande vergrijzing het aantal ouderen met psychische klachten de komende jaren alleen maar toe.
Elk kind ervaart wel eens een periode van somberheid, verminderde energie of prikkelbaarheid. Als deze gevoelens echter aanhouden gedurende enkele weken, zou het kunnen wijzen op depressie bij je kind.
Psychische klachten onder ouderen komen veel voor. En waarschijnlijk neemt door de voortgaande vergrijzing het aantal ouderen met psychische klachten de komende jaren alleen maar toe.
Kinderen die lijden aan een dwangstoornis of obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) ervaren dwangmatige gedachten en handelingen. Daarnaast vertonen ze vaak vermijdingsgedrag om te trachten deze dwangmatige gedachten en handelingen te voorkomen.
Psychische klachten onder ouderen komen veel voor. En waarschijnlijk neemt door de voortgaande vergrijzing het aantal ouderen met psychische klachten de komende jaren alleen maar toe.
Een angststoornis kenmerkt zich door buitensporige angst die niet in verhouding staat tot een werkelijke dreiging of die niet passend is voor de leeftijd. Vaak vermijden mensen met een angststoornis situaties die hen angstig maken en piekeren ze over toekomstige gebeurtenissen, wat ook wel anticipatie-angst wordt genoemd.
De NedKAD-conferentie 2023 vond plaats bij de Zalen van Zeven te Utrecht. Ruim 150 deelnemers woonden de conferentie bij. Het thema van de dag waren de nieuwe richtlijnen angst, dwang en depressie. Centraal stonden de ontwikkeling van de richtlijnen en de vernieuwingen in de richtlijnen die binnenkort gepubliceerd worden. Dagvoorzitters Prof. dr. Sako Visser (UvA) en Prof. dr. Patricia van Oppen (GGZ inGeest) leidden de deelnemers door het programma. Hieronder staan de presentaties en posters die vrijgegeven zijn. Vlak voor de lunchpauze werd het programma verrijkt met een muzikaal intermezzo door Geert Jan Dussel, ook wel bekend als Gniffel. Met een serieuze toon, maar doorspekt met humor, wist hij het publiek te vermaken met zijn luchtige kijk op de GGZ.
Geschiedenis en ontwikkeling van de richtlijnen
Prof. dr. Jan Spijker, hoogleraar chronische depressie bij de Radboud Universiteit Nijmegen en psychiater bij Pro Persona, expertisecentrum depressie.
Lezing over geschiedenis van richtlijnen in de GGZ. Jan Spijker gaf een overzicht van de introductie, evolutie en huidige status van richtlijnen in de GGZ, met specifieke aandacht voor de richtlijn angst en depressie. Tijdens de lezing wordt interactief gereflecteerd op de toepassing van de richtlijnen.
Recente ontwikkelingen van de richtlijnen
Prof. dr. Ton van Balkom, tot zijn pensionering in 2023 pyschiater bij GGZ inGeest.
Prof. dr. Ton van Balkom presenteerde gegevens van een grote, recente meta-analyse waaruit blijkt dat, ongeacht het type stoornis, het volgen van een richtlijn of algoritme een beter resultaat geeft dan een behandeling die bestaat uit zorg zoals die dagelijks gegeven wordt. Ook zijn mensen eerder opgeknapt na behandeling met een richtlijn, zijn ze meer tevreden en zijn de kosten van de gegeven zorg lager. Een probleem is dat we niet weten hoe het komt dat een richtlijn effectiever is dan gebruikelijke zorg. Onderzoek naar de reden van het superieure effect van een richtlijn stelt ons in staat onze zorg verder te optimaliseren.
Dr. Anton Hafkenscheid is klinisch psycholoog en psychotherapeut bij het Sinaï Centrum
Dr. Anton Hafkenscheid besprak in zijn lezing enkele keerzijden van richtlijnen en protocollen. Richtlijnen en protocollen zijn vormen van standaardisering. Ze zijn bedoeld om (a) geboden zorg zoveel mogelijk te baseren op wetenschappelijk gefundeerde kennis en (b) minder afhankelijk te maken van de toevallige persoon van de behandelaar. Zonder objectieve sturing kunnen behandelaars gemakkelijk ten prooi vallen aan idiosyncratische denk- en redeneerfouten, alsmede aan eigen voorkeuren en afkeuren. Richtlijnen en protocollen worden weleens vergeleken met confectiepakken, waar niet-gestandaardiseerde behandelingen als ‘maatpakken’ worden opgevoerd. Deze vergelijking suggereert ten onrechte dat niet-gestandaardiseerde behandelingen per definitie superieur zouden zijn aan behandelingen die op richtlijnen en protocollen zijn gebaseerd. Zelfs als het ‘maatpak’ prettiger draagt en fraaier oogt is het de vraag of het prijsverschil met het ‘confectiepak’ de moeite waard is. En de kwaliteit van ‘confectiepakken’ lijkt over de loop van de tijd steeds beter geworden, waardoor de meerwaarde van het ‘maatpak’ ten opzichte van het ‘confectiepak’ verdampt. Richtlijnen en protocollen zouden hoe dan ook democratischer en eerlijker kunnen worden genoemd dan niet-gestandaardiseerde behandelingen. De inhoud van de geboden behandeling voor elke patiënt met een vergelijkbare stoornis is immers overeenkomstig: gelijke monniken, gelijke kappen.
Tegenover genoemde voordelen staan enkele principiële nadelen en risico’s van standaardisering in de ggz. Die nadelen en risico’s hebben te maken met impliciete aannames waarop de logica van richtlijnen en protocollen en richtlijnen is gebaseerd. Een van de risico’s en aannames van standaardisering is dat het medisch model een passende metafoor is voor ggz-problematiek.
Patiëntenperspectief op de richtlijnen
Patricia Muis is sinds april 2023 directeur van de ADF Stichting.
De Angst, Dwang en Fobie Stichting komt op voor de belangen van patiënten bij zorgverleners, verzekeraars, politiek en de wetenschap. Patricia Muis gaf een beknopte uitleg over de stichting, haar rol en het wetenschapspanel. Vervolgens besprak ze het perspectief van patiënten en ervaringsdeskundigen met betrekking tot de richtlijnen. Hebben zij hier kennis van? En is het van belang dat zij hiervan op de hoogte zijn?
Welke depressieve patiënten hebben baat bij het toevoegen van kortdurende psychodynamische therapie aan antidepressiva?
Dr. Ellen Driessen Dr. Ellen Driessen is onderzoeker aan het Radboud Behavioral Science Institute en gezondheidszorgpsycholoog bij het Expertisecentrum Depressie van Pro Persona.
Gecombineerde behandeling van kortdurende psychodynamische therapie (KPT) en antidepressiva is effectiever dan behandeling met antidepressiva alleen, maar het is onduidelijk welke depressieve patiënten hier specifiek baat bij hebben. Wij onderzochten welke depressieve patiënten specifiek baat hebben bij gecombineerde behandeling van KPT en antidepressiva middels een systematische review en meta-analyse van individuele patiëntdata.
Interventie voor maatschappelijk herstel bij depressie
Annelot van Geffen is junior onderzoeker voor het project ‘The Power of Peers’ bij Pro Persona.
Met ons onderzoeksproject willen we bijdragen aan de wetenschappelijke kennis over het verloop van persoonlijk en maatschappelijk herstel bij depressie. Om inzicht te krijgen in het proces van persoonlijk en maatschappelijk herstel, voerden we een kwalitatieve studie uit onder mensen met een depressie. Hierbij onderzochten we hoe deze processen met elkaar verweven zijn, wat de belemmerende en bevorderende factoren zijn en hoe zowel informele steungevers, zoals lotgenoten en naasten, als professionele hulpverleners dit proces kunnen ondersteunen. Doel hiervan is om toekomstige interventies beter aan te laten sluiten op de behoefte van mensen met depressie bij maatschappelijk herstel.
Een transdiagnostisch perspectief op MDD & ADHD
Rianne van Hal is promovenda bij het Radboud UMC.
Depressieve stoornis (MDD) en ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) zijn veel voorkomende psychische stoornissen die vaak samen voorkomen. Er is overlap in symptomatologie tussen MDD en ADHD, wat diagnostiek en behandelselectie bemoeilijkt. Om de diagnostiek van enkelvoudige en comorbide stoornissen te ondersteunen, wilden we daarom het onderscheidend vermogen van gemeenschappelijke symptoommaten en cognitieve disfunctie onderzoeken om onderscheid te maken tussen deelnemers met de diagnose MDD, ADHD, ADHD en comorbide MDD en zonder een psychische stoornis.
Mindfulness-gebaseerde Cognitieve Therapie als Behandeling voor Depressie
Jelle Lubbers is promovendus bij het Behavioral Science Institute van de Radboud Universiteit en junior onderzoeker bij Pro Persona.
De depressieve stoornis (MDD) is één van de belangrijkste veroorzakers van ziektelast wereldwijd, zo ook in Nederland. De terugkerende aard van de ziekte speelt hierin een belangrijke rol. Mindfulness-gebaseerde Cognitieve Therapie (MBCT) is een psychologische interventie ontwikkeld om terugval (relapse) en het ontstaan van nieuwe episodes (recurrence) te voorkomen. Inmiddels hebben een aanzienlijk aantal RCTs bijgedragen aan een sterke evidentie voor de effectiviteit van MBCT in deze recidiefpreventie. MBCT blijkt echter ook effectief in het verminderen van huidige depressieve klachten. De volgende stap is onderzoek naar de effectiviteit in de klinische praktijk. Hierom is onderzocht of MBCT effectief is in een naturalistisch cohort van patiënten met (terugkerende) depressie. Daarbij is tevens onderzocht of de effectiviteit afhangt van recidiefstatus (eenmalig versus recidiverend) en/of remissiestatus.
Workshop 1: What’s new in de richtlijn angst & dwang?
Dr. Mirjam Kampman is klinisch psycholoog bij Pro Persona Overwaal Expertisecentrum Angst, Dwang en PTSS en senior wetenschappelijk onderzoeker. Prof. dr. Gert-Jan Hendriks is professor bij het Behavioural Science Institute van de Radboud Universiteit en psychiater bij het politeam Pro Persona overwaal expertisecentrum depressie. Lieke van Noord is ervaringsdeskundige bij de ADF Stichting.
In deze workshop werd gekeken wat nieuw is én wat er bij het oude is gebleven in de richtlijn angst- en dwangstoornissen. De sprekers gingen in op de manier waarop angst- en dwangstoornissen kunnen worden vastgesteld (diagnostiek, soort en ernst van de stoornis), en de manieren waarop de stoornissen behandeld kunnen worden: met psychotherapie (aangeboden in allerlei vormen) en farmacotherapie (tijdelijk maar ook als onderhoudsbehandeling). Of met een combinatie van beide. De nieuwe richtlijn besteedt ook aandacht aan neuromodulatie, hulp bij het bevorderen van maatschappelijke participatie en aan de combinatie van een angststoornis met depressie. Bij deze onderwerpen kwam het perspectief van de patiënt tijdens de workshop ruim aan bod en was er veel ruimte voor het stellen van vragen.
Workshop 2: What’s new in de richtlijn depressie?
Dr. Eric Ruhé is psychiater bij het Radboudumc. Dr. Ellen Driessen is onderzoeker aan het Radboud Behavioral Science Institute en gezondheidszorgpsycholoog bij het Expertisecentrum Depressie van Pro Persona.
In deze workshop gingen de sprekers op een interactieve manier in op de recente update van de Multidisciplinaire richtlijn Depressie. Aan bod kwamen onder andere de meer prominente rol van gecombineerde behandeling (medicatie + psychotherapie), hoe we tot de keus voor een 1e antidepressivum zijn gekomen en de vereenvoudigde behandelalgoritmes voor lichte, matig-ernstige en psychotische depressie. Hierbij was nadrukkelijk aandacht voor het patiëntenperspectief en ruimte voor discussie en vragen.
Workshop 3: Wat betekenen de nieuwe richtlijnen voor de behandeling van kinderen en jongeren?
Prof. Dr. Maaike Nauta is professor klinische psychologie (kinderen en jongeren) aan de Universiteit Groningen en cognitief gedragstherapeut bij Accare. Dr. Yvonne Stikkelbroek is klinisch psycholoog, senior onderzoeker en p opleider bij GGZ Oost Brabant & Universiteit Utrecht, Depressie Expertisecentrum Jeugd.
In de vernieuwde richtlijnen zijn expliciet conclusies en aanbevelingen geformuleerd betreffende diagnostiek en behandeling voor kinderen en jongeren en hun ouders/verzorgers. Aan de hand van twee casussen werden de aanbevelingen in de multidisciplinaire richtlijnen doorgenomen. Ook aan de onderbouwing werd aandacht geschonken. Wat is de eerste keus behandeling? Is het advies anders als er sprake is van comorbide klachten? Wat doe je als de eerste stap van behandeling niet werkt? Welke combinatie van behandelingen worden aanbevolen? Wat is de plaats van nieuwe behandelingen in de richtlijn, welke zijn dat en wat zijn de overwegingen om deze wel of niet aan te raden? De deelnemers worden uitgenodigd om actief mee te denken over welke stappen in de casussen genomen kunnen worden m.b.t. diagnostiek, ROM, behandeling en de timing daarvan. Zodoende kregen de deelnemers niet alleen kennis over de aanbevelingen maar deden ze ook ervaring op met het toepassen daarvan. Er werd ook aandacht besteed aan de vragen die nog onbeantwoord zijn maar in de praktijk wel vaak voorkomen.
Workshop 4: Beyond de richtlijnen
Dr. Anton Hafkenscheid is klinisch psycholoog en psychotherapeut bij het Sinaï Centrum. Prof. dr. Sako Visser is klinisch psycholoog, emeritus hoogleraar gezondheidszorg psychologie en voormalig voorzitter van NedKAD.
Richtlijnen en protocollen: ze zijn (en worden) ontwikkeld om de ggz effectiever en doelmatiger te maken. Standaardisering, ‘stepped care’ en therapeutisch handelen op basis van empirisch bewezen werkzaamheid: ze maken de zorg minder afhankelijk van de toevallige persoon en de (subjectieve voorkeuren) van de zorgverlener. Wie kan daar nu op tegen zijn en waarom? In deze workshop werden de voor- en nadelen van richtlijnen en protocollen bekeken. Niet alleen door er over te discussiëren, maar ook door wat demonstraties met behulp van rollenspel. De workshopleiders doken in de rol van therapeut, deelnemers in de rol van patiënt.
De Posterprijs is gewonnen door Juul Veeger, promovenda Amsterdam UMC en Levvel met haar poster: Project SPACE: ouderbehandeling bij kinderen en jongeren met een dwangstoornis.
Andere posters die gepresenteerd werden: