2024: State of the Art and Beyond – Kwaliteit van de Zorg Nu en in de Toekomst
Het 20-jarig jubileumcongres van 2024 vond plaats in De Eenhoorn te Amersfoort. Deze speciale tweedaagse editie van het NedKAD-congres trok een recordaantal deelnemers, met dagelijks ongeveer 180 aanwezigen. Het thema van dit jaar was de “State of the Art” in de behandeling van angst, dwang en depressie. Vooraanstaande experts spraken over innovaties en ontwikkelingen die de geestelijke gezondheidszorg de komende jaren zullen vormgeven. Prof. Dr. Neeltje Batelaan (Amsterdam UMC/GGZ inGeest en voorzitter van NedKAD) en Jesse Laport (ervaringsdeskundige en dichter) begeleidden de dagen als voorzitters en brachten de deelnemers met veel enthousiasme door het inspirerende programma. Hieronder volgt een overzicht van de presentaties en posters met PDFs van de onderdelen die voor publicatie zijn vrijgegeven.
Donderdag 10 oktober
Lees meerKeynotes
Psychedelics-Assisted Psychotherapy
Prof. David Nutt, Imperial College London
Tijdens deze keynote besprak professor David Nutt, een internationaal erkend neuropsychofarmacoloog en auteur van het boek Psychedelica als Medicijn, de nieuwste wetenschappelijke inzichten en hersenmechanismen achter psychedelica-ondersteunde psychotherapie voor depressie. Hij ging in op hoe psychedelica de hersenen beïnvloeden en herstel bij depressie kunnen bevorderen. Professor Nutt deelde zowel klinische bevindingen als theoretische inzichten en belichtte mogelijke doorbraken van deze innovatieve behandelmethode in de geestelijke gezondheidszorg.
Antidepressiva: Vloek of Zegen?
Prof. Dr. Christiaan Vinkers, Amsterdam UMC
Christiaan Vinkers gaf een evenwichtige evaluatie van het gebruik van antidepressiva. Hij behandelde de vraag of antidepressiva voldoende helpen, hoe ernstig de bijwerkingen zijn, en of het mogelijk is om er gemakkelijk mee te stoppen. Vinkers gaf na tientallen jaren van onderzoek en ervaring met de vele beschikbare antidepressiva een genuanceerd antwoord op de vraag: antidepressiva, een vloek of een zegen?
Mentale gezondheidszorg is niet van de GGZ alleen
Prof. Dr. Arne Popma, Amsterdam UMC
Arne Popma behandelde in zijn keynote verschillende maatschappelijke uitdagingen en plaatste deze binnen de bredere context van het huidige gezondheidszorgsysteem. Hij besprak hoe we mentale gezondheid toegankelijker kunnen maken voor iedereen en welke rol de GGZ hierin kan spelen. Na zijn lezing werd er gediscussieerd over de huidige uitdagingen en mogelijke oplossingen.
Symposia
Attachment-Based Family Therapy voor jongeren en jongvolwassenen
Dr. Nadia van der Spek, Amsterdam UMC/De Amsterdamse
Dr. Nadia van der Spek ging in op het belang van relationele en hechtingsgerichte interventies in de geestelijke gezondheidszorg, specifiek met betrekking tot Attachment-Based Family Therapy. Ze besprak de huidige en toekomstige mogelijkheden van deze therapie voor behandelaren, patiënten met diverse psychische aandoeningen en hun gezinsleden.
Zijn we klaar voor het gebruik van biomarkers in de klinische praktijk? Precisiepsychiatrie vs. Stratified Psychiatrie
Dr. Martijn Arns, Brainclinics Foundation/Stanford University
Martijn Arns bepleitte in zijn presentatie dat gestratificeerde psychiatrie een praktisch alternatief kan zijn voor het gebruik van biomarkers in de klinische praktijk. Hij illustreerde met verschillende voorbeelden hoe biomarkers toegepast kunnen worden bij het nemen van beslissingen over behandelopties in de geestelijke gezondheidszorg.
Valkuilen bij de behandeling van ouderen met angst- en dwangstoornissen
Prof. Dr. Gert-Jan Hendriks, Pro Persona
Prof. Gert-Jan Hendriks besprak in zijn lezing de uitdagingen bij de behandeling van ouderen met angst- en dwangstoornissen. Hij benoemde leeftijdsgebonden diagnostische verschillen, vooroordelen over ouderen, en hoe deze factoren kunnen leiden tot onderbehandeling. Hendriks bood ook strategieën om deze valkuilen te herkennen en te voorkomen.
TMS en DBS voor depressie en dwang: een praktische kijk
Prof. Dr. Koen Schruers, Maastricht Universiteit
Prof. Koen Schruers gaf een overzicht van de praktische toepassingen van transcraniële magnetische stimulatie (TMS) en diepe hersenstimulatie (DBS) bij de behandeling van depressie en obsessieve-compulsieve stoornis. Hij besprak zowel de werkingsmechanismen als de praktische kant van deze behandelingen en besprak toekomstig onderzoek op dit gebied.
Masterclasses
Psychedelics-Assisted Psychotherapy
Prof. David Nutt, Imperial College London
In deze masterclass ging professor Nutt dieper in op de toepassing van psychedelica bij psychische en lichamelijke aandoeningen zoals obsessieve-compulsieve stoornis, anorexia en chronische pijn. Hij besprak de wetenschappelijke onderbouwing, de ethische vraagstukken en de praktische overwegingen van het gebruik van psychedelica in therapeutische settings.
Exposure bij mentale compulsies
Elena Hoogerwerf, PsyQ
Elena Hoogerwerf behandelde de theorie over intrusieve gedachten, compulsies en exposure bij obsessieve-compulsieve stoornissen. Ze richtte zich specifiek op de behandeling van mentale compulsies, waarbij patiënten hun dwanghandelingen intern uitvoeren, zoals het eindeloos herhalen van stappen of gedachten.
AI en toegang tot wetenschappelijke kennis in de GGZ
Prof. Dr. Christiaan Vinkers, Amsterdam UMC
In deze masterclass presenteerde Christiaan Vinkers de rol van kunstmatige intelligentie (AI) in de geestelijke gezondheidszorg, met een focus op het gebruik van AI om sneller antwoorden te vinden op klinische en wetenschappelijke vragen. Hij introduceerde de startup EvidenceHunt, die AI inzet om betrouwbare en onderbouwde antwoorden te genereren.
Attachment-Based Family Therapy
Dr. Nadia van der Spek, Amsterdam UMC/De Amsterdamse
Tijdens deze interactieve workshop kregen de deelnemers meer inzicht in de opbouw en structuur van de 16-weekse gezinsinterventie Attachment-Based Family Therapy. Dr. van der Spek begeleidde hen bij het in kaart brengen van interactiepatronen, hechtingskwetsuren en hechtingsbehoeften binnen gezinnen.
EEG-Biomarkers in de Psychiatrie: Klinische toepassing met antidepressiva en rTMS bij depressie
Dr. Nikita van der Vinne, Synaeda & Dr. Martijn Arns, Brainclinics Foundation / Stanford University
Deze workshop gaf een overzicht van de mogelijkheden van EEG-biomarkers ter ondersteuning van de behandelkeuze bij depressie. Dr. van der Vinne en Dr. Arns bespraken onderzoeksresultaten en hoe EEG-gegevens kunnen bijdragen aan betere behandelresultaten, met een focus op antidepressiva en rTMS.
Vrijdag 11 oktober
Lees meerKeynotes
De Do’s en Don’ts van Exposure
Prof. Dirk Hermans, KU Leuven
Exposure of blootstellingstherapie is een zeer werkzame behandelmethode voor de meeste angst(gerelateerde) stoornissen. De kern van exposure is dat de patiënt op een of andere wijze geconfronteerd wordt met dat wat vermeden wordt. Dit kan via confrontaties in ‘real life’, maar ook door te praten, te schrijven, in verbeelding of met behulp van virtual reality. Ondanks de eenvoud en effectiviteit wordt deze methode vaak ondergebruikt of te voorzichtig toegepast. Onzekerheid bij behandelaars speelt daarbij een rol, evenals onduidelijkheid over de precieze werkwijze. In deze lezing werden recente inzichten in de mechanismen van exposure besproken, werden basisprincipes van goede exposure gedeeld, en werd ingegaan op hoe exposure kan interfereren met de comfortzone van de behandelaar. Daarnaast werd belicht hoe artsen en psychologen kunnen samenwerken rond exposure, en hoe dit een gedeelde verantwoordelijkheid kan zijn voor een team.
Angst en Depressie: navigeren tussen klacht en herstel
Dr. Willemijn Scholten, GGZ inGeest
Hoewel angst en depressie goed te behandelen zijn, blijkt het beloop van deze klachten vaak minder gunstig dan verwacht, mede door terugval. In deze lezing werd besproken hoe vaak terugval voorkomt, of er kwetsbaarheidsfactoren zijn, en hoe deze terugval eruitziet. Een ex-cliënte, die een forse terugval in angst heeft meegemaakt, deelde haar ervaringen om te illustreren wat terugval voor mensen betekent. Ook werd besproken wat er bekend is over interventies die terugval kunnen voorkomen. Het doel van de lezing was om de aanwezigen te informeren, maar ook om na te denken over hoe angst en depressie meer vanuit een lange termijn perspectief benaderd kunnen worden in de klinische praktijk.
Imagery Rescripting bij de behandeling van angst en depressie
Prof. dr. Arnoud Arntz, UvA
Imagery Rescripting is een transdiagnostische techniek die gericht is op aan de stoornis onderliggende mentale representaties. Met behulp van het sterke menselijke verbeeldingsvermogen kan door het zich voorstellen van een andere afloop van nare gebeurtenissen of nare toekomstverwachtingen een betekenisverandering teweeg worden gebracht in de mentale representatie. In deze keynote werd een introductie in deze techniek gegeven, evenals een overzicht van de belangrijkste onderzoeksbevindingen. De techniek kan niet alleen een alternatief bieden voor gangbare technieken, maar ook de kans op terugval verminderen en behandelingsresistentie verkleinen. Tot slot werden de grenzen van de techniek besproken.
Flitspresentaties
Betere nachten, betere dagen? Goede slaap als de sleutel tot psychisch herstel
Roxanne Bongers, Nederlands Herseninstituut/Amsterdam UMC
Slaapproblemen treffen een groot deel van de Nederlandse bevolking, vooral mensen met angst- en depressieklachten. Dit onderzoek benadrukte hoe essentieel slaap is voor de mentale gezondheid, maar ook hoe vaak slaap wordt verwaarloosd in de GGZ. De presentatie gaf hulpverleners inzicht in de laatste wetenschappelijke bevindingen over de rol van slaap in de behandeling van depressie en angst. Er werd speciale aandacht besteed aan cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) als eerstekeusbehandeling, met bewijs dat behandeling van slaapproblemen niet alleen de nachtrust, maar ook depressie- en angstklachten kan verminderen en zelfs voorkomen.
De effectiviteit van interpersoonlijke psychotherapie versus antidepressiva voor depressie bij volwassenen: een meta-analyse van individuele patiëntdata
Dr. Ellen Driessen, Radboud Universiteit/Pro Persona
Interpersoonlijke psychotherapie (IPT) en antidepressiva zijn beide richtlijnbehandelingen voor depressie, maar het is onduidelijk hoe zij zich verhouden op uitkomstmaten anders dan depressieve symptomen en op de langere termijn. Deze meta-analyse van individuele patiëntgegevens vergeleek IPT en antidepressiva op alle afgenomen uitkomstmaten in negen gerandomiseerde studies (N=1,536). Er werden geen significante verschillen gevonden in effectiviteit voor depressieve symptomen en sociaal functioneren. In kleinere steekproeven bleken antidepressiva enigszins effectiever dan IPT voor algemene psychopathologie en disfunctionele attitudes, maar niet op andere uitkomstmaten of de langere termijn. De bevindingen benadrukten de noodzaak om diverse uitkomstmaten en follow-up metingen op te nemen in gerandomiseerde studies naar depressiebehandelingen.
Het effect van aansluiten bij patiëntvoorkeuren op behandeluitkomst, tevredenheid en therapietrouw bij angst en depressie
Eline Eigenhuis, GGZ inGeest
Deze presentatie onderzocht de impact van het volgen van patiëntvoorkeuren op behandeluitkomsten, tevredenheid en therapietrouw bij angst- en depressiebehandelingen. Uit een meta-analyse van 26 studies met in totaal 3.670 deelnemers bleek dat het aansluiten bij patiëntvoorkeuren geen significante invloed had op behandelresultaten. Wel leidde het tot een kleine verbetering in tevredenheid en therapietrouw. Dit suggereert dat hoewel het volgen van patiëntvoorkeuren niet direct de effectiviteit van de behandeling verhoogt, het wel kan bijdragen aan een hogere tevredenheid en grotere therapietrouw, wat belangrijk is voor het verminderen van recidieven en het verbeteren van toegang tot hulp.
Alle hens aan dek: Jongeren, ouders, therapeuten en schoolprofessionals bundelen hun krachten in een gepersonaliseerde, korte intensieve behandeling voor jongeren met persisterende angst- of dwangklachten
Colin Ganzevoort, Accare
Deze flitspresentatie bood inzicht in het lopende onderzoek naar ‘HANDS-ON’, een innovatieve, intensieve behandeling voor jongeren met aanhoudende angst- of dwangstoornissen. HANDS-ON is ontworpen als een kortdurende, gepersonaliseerde interventie met vier weken begeleide exposure in de natuurlijke omgeving. De behandeling richtte zich op persoonlijke behandeldoelen, motivatie en zingeving, en bevorderde samenwerking tussen jongeren, ouders, school en behandelaren. Het onderzoek evalueerde de effectiviteit en haalbaarheid van HANDS-ON met behulp van een single-case experimenteel design (SCED) bij twaalf jongeren. De eerste resultaten wezen op de veelbelovende rol van intensieve behandelingen bij het versnellen van behandelresultaten, wat aanzienlijke klinische en maatschappelijke implicaties kan hebben.
Diepe hersenstimulatie bij therapieresistente obsessieve-compulsieve stoornis en depressie
Dr. Roel Mocking, Amsterdam UMC
Deze presentatie onderzocht de effectiviteit van diepe hersenstimulatie (DBS) voor therapieresistente obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) en depressie. DBS, een techniek die hersennetwerken stimuleert met elektrodes, wordt sinds 2013 toegepast bij OCS in Nederland, maar nog sporadisch. Voor depressie wordt DBS onderzocht in een multicenter trial met 24 patiënten. De resultaten toonden aan dat DBS significante verbeteringen in depressieve symptomen opleverde, met een gemiddelde daling van de Hamilton Depression Rating Scale (HDRS) van 24.3 naar 13.7 na een jaar behandeling. De implementatie van DBS in de psychiatrie wordt belemmerd door stigma en gebrek aan kennis, maar biedt veelbelovende kansen voor effectieve behandeling en herstel van patiënten.
Workshops
Schematherapeutische exposure: Doen wat werkt bij hardnekkige angst- en dwangstoornissen
Dr. Julie Krans, Pro Persona/RU & Drs. Marisol Neijenhuis, Pro Persona
Exposure is vaak effectief bij angst- en dwangstoornissen, maar bij 30-40% van de cliënten leidt het niet tot voldoende herstel. Hardnekkige patronen zoals negatieve zelfspraak en het verlies van contact met emoties kunnen de leerervaringen tijdens exposure belemmeren. In deze workshop werd besproken hoe exposure gecombineerd kan worden met schematherapie om de effectiviteit bij moeilijke gevallen te vergroten. Door de integratie van schematherapie worden de gezonde volwassen mindset, emotiehantering en compassie versterkt. Dit helpt cliënten om beter contact te maken met hun emoties en lichaam, en hen te richten op gezonde leerervaringen tijdens exposure. Deelnemers kregen praktische tools en technieken aangereikt die direct toepasbaar zijn in de praktijk, ondersteund door klinische ervaring en onderzoek.
Ervaringsdeskundigheid in de Zorg
Ellemieke Hemmers, ADF Stichting, Marjolijn Kraaij, ADF Stichting & Jurre Muijs, Mental Heroes
Ervaringsdeskundigheid krijgt een steeds prominentere rol in de zorgverlening. Deze workshop richtte zich op de nieuwste inzichten en praktijk rondom het inzetten van ervaringsdeskundigheid. Er werd besproken wat ervaringsdeskundigheid precies inhoudt en hoe het kan worden toegepast in de praktijk. Ook werd er stilgestaan bij de vraag wanneer ervaringsdeskundigheid wel of niet moet worden ingezet, en hoe ervaringsdeskundigen kunnen bijdragen aan een meer empathische, cliëntgerichte en effectieve zorgomgeving. De discussie ging over hoe hulpverleners vanuit hun eigen ervaring cliënten kunnen ondersteunen in hun herstelproces.
rTMS behandeling: State of the Art & Beyond
Dr. Iris van Oostrom, neurocare clinics & Dr. Martijn Arns, Brainclinics Foundation/Stanford University
In de meest recente multidisciplinaire richtlijn voor depressiebehandeling wordt rTMS aanbevolen voor patiënten die niet gereageerd hebben op twee eerdere antidepressieve behandelingen. rTMS wordt ook genoemd in de richtlijnen voor angst- en dwangstoornissen, evenals in de zorgstandaard psychotrauma. In deze workshop werd een overzicht gegeven van de huidige wetenschappelijke stand van zaken betreffende de behandeling van depressie, dwang en angststoornissen met rTMS. De deelnemers kregen ook de kans om rTMS zelf te ervaren.
Behandelen van dwangklachten met IBA
Dr. Henny Visser, Amsterdam UMC
In deze interactieve workshop werd ingezoomd op IBA (Inference Based Cognitive Behavioral Therapy), een effectieve behandeling voor obsessieve-compulsieve stoornis (OCS). In tegenstelling tot traditionele cognitieve gedragstherapie, waarbij cliënten vaak angstige situaties moeten confronteren, richt IBA zich op het verminderen van obsessieve twijfels door de aandacht te verleggen naar de waarneming van de werkelijkheid. Tijdens de workshop werd besproken hoe IBA patiënten helpt om obsessieve twijfels een halt toe te roepen door zich te richten op wat er werkelijk is, in plaats van hun angsten. Deelnemers hoorden ervaringen van mensen die IBA hebben ondergaan, en er werd ook wetenschappelijk onderzoek gepresenteerd over de effectiviteit van deze behandelmethode.
CGT als terugvalpreventie bij angst- en dwangstoornissen
Dr. Willemijn Scholten, GGZ inGeest & Dr. Mirjam Kampman, Pro Persona
Terugval is een veelvoorkomend probleem bij angst- en dwangstoornissen. Hoewel er veel bekend is over wat patiënten belangrijk vinden en wat hun voorkeuren zijn voor terugvalpreventie, ontbreekt het nog aan goed onderzochte terugvalpreventie-interventies. In deze workshop werd stilgestaan bij theorie, onderzoek en praktijk van terugvalpreventie, en er werd geoefend met strategieën om het risico op terugval te bespreken. De deelnemers leerden hoe ze een terugvalpreventieplan kunnen maken en inzetten, en bespraken wat ze kunnen leren van terugvalpreventieonderzoek bij depressie.
Als angst en dwang het gezin in de greep heeft
Dr. Luuk Stapersma, Levvel/Amsterdam UMC & Dr. Lidewij Wolters, Accare
Angst en dwang hebben niet alleen invloed op de persoon met de stoornis, maar kunnen ook het hele gezin in hun greep houden. In deze workshop werd besproken hoe gezinsleden zich vaak aanpassen aan de klachten van het kind om de angst te verminderen, een fenomeen dat bekendstaat als ‘gezinsaanpassing’. Dit kan grote gevolgen hebben voor ouders en broers en zussen. De workshop richtte zich op de vraag hoe ouders moeten omgaan met deze klachten: in hoeverre moeten ze meebewegen, en wanneer is het beter om grenzen te stellen? Er werd aandacht besteed aan de dilemma’s waarmee ouders te maken krijgen, en hoe zij hiermee om kunnen gaan.
Posters
De Posterprijs werd gewonnen door Diane Nijenhuis (GGNet) met haar poster “Beeldende therapie bij emotieregulatie: een mixed-method studie naar ervaren werkzame factoren beeldende therapie” en Frederik Wienecke (Radboud Universiteit) met zijn poster “Predictoren voor terugval bij depressie na kortdurende psychodynamische psychotherapie (KPSP): Onderzoeksvoorstel voor een individuele-patiëntdata meta-analyse.“