Onderzoek Levvel: Nieuwe vragenlijsten maken gezinsdynamiek bij kinderen met dwangstoornis meetbaar

In april 2025 publiceerden onderzoekers van Levvel in het Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders een belangrijk onderzoek naar hoe gezinnen omgaan met kinderen met een dwangstoornis (OCD). Centraal stond de vraag: hoe breng je de gezinsaanpassing en het dwingende gedrag van kinderen systematisch en betrouwbaar in kaart?

Het resultaat: drie gevalideerde, Nederlandstalige vragenlijsten die nu beschikbaar zijn voor gebruik in de praktijk.

Het doel van het onderzoek

Kinderen met OCD vertonen vaak dwangmatig of angstig gedrag waarvoor ze steun of geruststelling zoeken bij hun ouders. Ouders proberen te helpen door zich aan te passen: ze doen mee aan rituelen, vermijden triggers of geven herhaaldelijk geruststelling. Dit wordt ook wel gezinsaanpassing (family accommodation) genoemd.
Hoewel dit op korte termijn rust lijkt te geven, blijkt uit onderzoek dat gezinsaanpassing de klachten juist in stand kan houden of verergeren. Soms dwingen kinderen deze aanpassing zelfs af door boosheid, dreigementen of paniekgedrag – zogeheten dwingend of ontwrichtend gedrag.

Tot nu toe ontbraken in Nederland wetenschappelijk gevalideerde instrumenten om deze gezinsdynamieken bij OCD goed te meten. Het huidige onderzoek voorziet daar nu in.

Drie gevalideerde meetinstrumenten

De onderzoekers vertaalden en pasten drie bestaande Engelstalige vragenlijsten aan en onderzochten de betrouwbaarheid en validiteit ervan in een Nederlandse populatie van kinderen en jongeren met OCD:

1. FASA (Family Accommodation Scale – Anxiety)
→ Ouderversie om aanpassingsgedrag van ouders te meten bij angst en dwang.
2. FASA-Child Report (FASA-CR)
→ Kinderversie die inzicht geeft in hoe het kind de ouderlijke aanpassing ervaart.
3. CD-POC (Coercive Disruptive Behavior Scale for Pediatric OCD)
→ Ouderversie die dwingend gedrag van het kind in kaart brengt.

De vragenlijsten blijken betrouwbaar, tonen samenhang met OCD-symptomen en stress bij ouders, en maken verschillen tussen gezinnen met en zonder OCD zichtbaar.

Wat betekent dit voor de praktijk?

Deze meetinstrumenten zijn nu beschikbaar via Levvel Up en kunnen een waardevolle aanvulling zijn in:

• Screening: vroegtijdig signaleren van disfunctionele gezinsdynamiek.
• Diagnostiek: verdiepen van het klinisch beeld bij kinderen met OCD en/of angststoornissen.
• Behandeling: monitoren van verandering in gezinsaanpassing tijdens interventies.
• Gesprek met ouders: gezamenlijke reflectie op patronen binnen het gezin.

Door informatie op te halen bij zowel ouders als kinderen ontstaat een completer beeld van de onderliggende interactiepatronen die het herstel kunnen beïnvloeden.

Belang voor behandeling

De onderzoekers benadrukken dat deze gezinsfactoren – aanpassing én dwingend gedrag – cruciale aangrijpingspunten vormen in de behandeling van OCD. Denk aan ouderbegeleidingstrajecten zoals SPACE (Supportive Parenting for Anxious Childhood Emotions), waarin ouders leren om op een ondersteunende maar niet-meebewegende manier met angst of dwang van hun kind om te gaan.

Meer weten?

🔗 Download de vragenlijsten via Levvel Up.

📚 Lees de publicatie in Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders.