Wat is posttraumatische stressstoornis (PTSS)?

Mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) hebben een zeer schokkende, ofwel traumatische, ervaring gehad. In reactie daarop hebben ze psychische en lichamelijke klachten ontwikkeld. Het gaat om mensen die het slachtoffer zijn geworden van een ingrijpende gebeurtenis, zoals een verkrachting, overval, ongeluk of oorlogsgeweld.

Een traumatische gebeurtenis is een bedreigende gebeurtenis die bij een persoon intense angst, gevoelens van hulpeloosheid of afschuw oproept.

Mensen met PTTS kunnen de volgende klachten hebben:
– Herbelevingen (bijv. in de vorm van zich opdringende gedachten en beelden over de gebeurtenis of nachtmerries over wat er gebeurd is).
– Heftig reageren op situaties die doen denken aan de traumatische ervaring. Zulke situaties worden daarom zo veel mogelijk vermeden.
– Gespannen en verhoogd prikkelbaar zijn, waardoor problemen ontstaan van in- en doorslaapproblemen, concentratieproblemen, een gevoel van verhoogde waakzaamheid, schrikreacties en/of woede-uitbarstingen.
– Zich emotioneel afgestompt en vervreemd van anderen voelen.
– Nauwelijks nog plannen voor de toekomst maken.

We spreken pas van een posttraumatische stressstoornis als de klachten een maand na het trauma nog steeds duidelijk aanwezig zijn.

Behandeling van de posttraumatische stressstoornis

Wij raden u aan om met een vorm van psychologische behandeling te starten, omdat daar betere resultaten mee worden bereikt dan met een behandeling met medicijnen. Dit neemt niet weg dat medicijnen voor een deel van de mensen een belangrijk onderdeel van de behandeling kunnen zijn.
De verschillende psychologische behandelmogelijkheden worden door een psychotherapeut of psycholoog gegeven. Ruim 75% van de mensen met een posttraumatische stressstoornis heeft baat bij de hieronder beschreven psychologische behandelvormen.

Psychologische behandeling

U kunt kiezen voor EMDR of imaginaire exposure. Heeft u na 8 zittingen EMDR nog klachten, dan wordt gestart met 8 zittingen imaginaire exposure. Start u met imaginaire exposure en heeft u na 8 zittingen nog klachten, dan kan de behandeling met 8 zittingen cognitieve therapie worden uitgebreid.
Helpt dit onvoldoende dan wordt met 8 zittingen EMDR gestart. Wanneer u voldoende geholpen bent, stopt de behandeling. Als u (nadat de verschillende behandelvormen geprobeerd zijn) toch nog klachten hebt, wordt een behandeling met medicijnen geadviseerd.
EMDR en imaginaire exposure werken beide ongeveer even goed. De indruk bestaat dat er met EMDR sneller resultaten bereikt worden en dat EMDR ervaren wordt als een minder  zware behandeling.

EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing)
Je behandelaar zal u vragen om de gebeurtenis voor de geest te halen. Tegelijkertijd wordt uw aandacht van de nare herinnering afgeleid. Dit gebeurt bijvoorbeeld doordat u klikjes hoort via een koptelefoon of met uw ogen een bewegende vinger moet volgen. Er wordt verondersteld dat dit het verwerkingsproces in de hersenen stimuleert. Hierdoor verandert geleidelijk aan iets in uw beleving van de gebeurtenis, waardoor de emoties die de gebeurtenis met zich meebrengen beter te verdragen zijn en geleidelijk minder worden. De eerste dagen na een behandelzitting kunt u zich nog wel onrustig voelen. Uw klachten zullen in de meeste gevallen na verloop van tijd afnemen.
Na 8 zittingen wordt gekeken of de behandeling effect heeft.

Imaginaire exposure
Imaginaire (in gedachten) exposure (blootstellen) = een vorm van gedragstherapie.
Vanwege de nare gevoelens die herinneringen aan de ingrijpende gebeurtenis oproepen, proberen veel mensen te vermijden om aan de gebeurtenis terug te denken. Er is echter bekend dat de nare gevoelens bij mensen met een posttraumatische stressstoornis hierdoor juist blijven bestaan. De herinneringen dringen zich toch ongewild op en pogingen om de herinneringen te onderdrukken werken vaak maar tijdelijk. Op deze manier kan de gebeurtenis niet goed verwerkt worden.
Het doel van imaginaire exposure is het denkpatroon te doorbreken. Tijdens de behandeling stel u zich aan de pijnlijke herinneringen bloot. Dit gebeurt onder gecontroleerde omstandigheden. De behandelaar zal u daarin begeleiden. In het geval van meerdere traumatische gebeurtenissen zal er één voor één bij de verschillende traumatische ervaringen stilgestaan worden. Geleidelijk aan zult u merken dat u gedachten aan de gebeurtenis beter kunt verdragen.
Als u thuis de oefeningen doet die de behandelaar u meegeeft, heeft de behandeling meer kans van slagen. Na 8 zittingen wordt gekeken of de behandeling effect heeft.

Cognitieve therapie
Vaak ontwikkelt men als reactie op de traumatische gebeurtenis nieuwe ideeën (bijv.: de wereld is onveilig). Dit soort ideeën kunnen aanleiding geven tot de ontwikkeling of versterking van de posttraumatische stressklachten (bijv. iemand die overtuigd is dat de wereld onveilig is, zal voortdurend op zijn hoede zijn).
Het doel van cognitieve therapie is het veranderen van angstwekkende gedachten en denkpatronen (cognities). Tijdens de behandeling zult u merken dat als u in staat bent om dergelijke denkpatronen te veranderen, de nare gevoelens daarmee ook beter hanteerbaar worden. Uw behandelaar zal u helpen om de gedachten op te sporen die tot klachten leiden. Vervolgens wordt gekeken of deze gedachten wel juist of handig zijn. Als u tot de conclusie komt dat de gedachte onjuist is, wordt gekeken of u tot een andere gedachte kunt komen.

Voor het slagen van de behandeling is het noodzakelijk dat u dagelijkse huiswerkopdrachten uitvoert. Als u na 8 zittingen toch klachten blijft houden, wordt er alsnog behandeling met EMDR gestart. Heeft er al behandeling met EMDR plaatsgevonden, dan wordt aangeraden over te stappen op behandeling met medicijnen.

Behandeling met medicijnen bij PTSS

Bij de posttraumatische stressstoornis zijn er aanwijzingen dat er sprake is van een verstoord evenwicht van serotonine, noradrenaline en GABA. Dat zijn boodschapperstoffen in onze zenuwcellen die belangrijk zijn bij het regelen van gevoelens als angst en somberheid. Er zijn diverse medicijnen die ervoor zorgen dat deze stoffen weer in balans komen. Medicijnen kunnen ervoor zorgen dat de PTSS-klachten een stuk verminderen, maar de klachten verdwijnen meestal niet volledig. Medicijnen worden voorgeschreven door een huisarts of psychiater.
Verschillende medicijnen zijn effectief gebleken bij de behandeling van de paniekstoornis:
1) SSRI’s (selectieve serotonine heropnameremmers)
2) TCA (tricyclische antidepressiva): clomipramine en imipramine
3) Benzodiazepinen

U start met een medicijn uit de groep van de SSRI’s. De medicatie wordt in 2 weken opgebouwd naar de streefdosering. Nadat u het medicijn 12 weken volgens de streefdosering gebruikt heeft, kan bepaald worden of het voldoende werkt. De dosering kan indien nodig worden verhoogd. Heeft het middel geen effect, dan wordt een ander medicijn voorgeschreven. Helpt het medicijn goed, dan wordt geadviseerd het middel ten minste een jaar te blijven gebruiken. Dit om terugval te voorkomen.

Posttraumatische stressstoornis en depressie

Een posttraumatische stressstoornis heeft veel invloed op iemands leven. Veel mensen voelen zich daardoor somber. Bij sommige mensen is de somberheid zo groot dat er naast de posttraumatische stressstoornis ook sprake is van een ernstige depressie. Dit komt gelukkig niet heel vaak voor.

U heeft een ernstige depressie als u last hebt van een sombere stemming en u nergens meer interesse voor op kunt brengen en aan niets meer plezier beleeft.
U kunt dan ook last hebben van:
– gevoelens van waardeloosheid of schuld
– slaapproblemen
– gebrekkige eetlust of juist veel zin om te eten
– ongewenste gewichtsverandering
– energieverlies
– vermoeidheid
– concentratieproblemen of besluiteloosheid
– een rusteloos gevoel of juist grote traagheid
– terugkerende gedachten aan de dood of aan zelfdoding

Er kan sprake zijn van een ernstige depressie als de hier beschreven klachten langer dan twee weken duren en van dusdanige invloed zijn dat u niet goed meer in staat bent om uw normale dagelijkse bezigheden uit te voeren.
Bij een posttraumatische stressstoornis en een ernstige depressie, wordt als eerste behandeling met medicijnen voorgesteld. Er is gebleken dat dit het beste helpt. Mocht er na de behandeling met medicijnen toch nog een psychologische behandeling nodig zijn, dan zult u daar meer resultaat van merken als u door gebruik van de medicatie minder somber bent.

Meer weten over PTSS?

Nuttige organisaties

Angst, Dwang en Fobie Stichting (ADF Stichting) voor contact met lotgenoten, steun en adviezen. Tel. 0900 – 200 87 11 (€ 0,25 p/min.) of www.adfstichting.nl.
Informatie over de multidisciplinaire richtlijn angststoornissen:  www.ggzrichtlijnen.nl