Welke toekomst heeft online therapie?

Door de pandemie kwam het gebruik van online therapie in een stroomversnelling. Maar zet deze ontwikkeling door? Docenten dr. Viviane Thewissen en dr. Nicole Gunther van de Open Universiteit denken van wel. “Wij verwachten dat het een mogelijke gamechanger zal zijn.” Zij publiceerden onlangs een narratieve review over de werkzaamheid van ‘stand-alone’ e-therapie, therapie die alleen online wordt gegeven. Aan ons de eer om hen hierover te interviewen.

Wat was de aanleiding voor jullie onderzoek?

‘Aan de Open Universiteit geven wij het vak e-mental health interventies’, begint Thewissen haar uitleg. ‘Hierin raken studenten bekend met de brede achtergrond en toepassingen van e-mental health, zoals Virtual Reality en online psychotherapie. Nu zijn de laatste jaren veel nieuwe onderzoeken gepubliceerd naar de werkzaamheid van online therapie. Hoogste tijd dus voor een laatste stand van zaken, vonden wij! Voor ons review maakten we een synthese van de beschikbare wetenschappelijke literatuur (RCT’s en meta-analyses) over online psychotherapie, nationaal maar ook internationaal. Naast Nederland, is Zweden, binnen Europa een van de koplopers in het aanbieden en onderzoeken van e-mental health interventies.’

Naar welke online therapievorm kijken jullie?

Thewissen: ‘Voor het review keken we naar online therapie waarbij er begeleiding op afstand is, door bijvoorbeeld een coach, psycholoog of psychotherapeut. Naast Cognitieve Gedragstherapie (CGT), richtten we onze pijlen ook op interpersoonlijke psychotherapie (IPT) en psychodynamische psychotherapie (PDT). Deze vormen van psychotherapie lijken namelijk ook geschikt om online aan te bieden’. CGT is het best onderzocht en wordt online nog steeds het meest aangeboden. Thewissen: ‘Een kanttekening is dat veel onderzoek vooral kijkt naar symptoomreductie als uitkomstmaat voor het ‘succes’ van een behandeling; in de klinische praktijk gaat het ook vaak om acceptatie van klachten die we niet voor de 100% kunnen wegnemen.’

Resultaten

Over de resultaten zijn Thewissen en Gunther positief gestemd. ‘Online behandelingen boeken goede resultaten bij volwassenen. Vooral de mensen met een depressie, angststoornis of PTSS profiteren ervan. Een voorzichtige conclusie op basis van de literatuur is dat de effecten langdurig zijn. De werkzaamheid is vergelijkbaar met die van face-to-face therapie voor onder andere depressieve stoornissen, paniekstoornissen en sociale fobieën’. ‘Over kinderen, adolescenten en ouderen zijn veel minder onderzoeken’, aldus Gunther. ‘Maar de resultaten wijzen erop dat het bij hen hoogstwaarschijnlijk óók vruchten afwerpt. Met name voor angststoornissen bij kinderen en adolescenten heeft online CGT hetzelfde effect als traditionele therapie. Online CGT lijkt bij ouderen vooral werkzaam te zijn bij depressieve symptomen en gegeneraliseerde angst, maar online CGT is niet vergeleken met traditionele CGT’.

Haken en ogen online therapie

Helaas zijn er echter ook een aantal struikelblokken bij online therapie, vooral wanneer deze ‘stand alone’ wordt aangeboden. Zo is de therapietrouw lager dan bij real-life therapie. ‘Dit komt onder andere doordat je een grote mate van zelfstandigheid moet hebben bij online therapie’, legt Thewissen uit. ‘Je moet zelf achter de computer gaan zitten en huiswerkopdrachten maken. Sommige mensen kunnen zich hier om uiteenlopende redenen niet toe zetten en dat maakt de kans op uitval groter. Therapietrouw is mogelijk van invloed op het effect van een online interventie. Hoeveel contact heb je nodig om de therapie wél vol te houden? Daar houden onderzoekers zich nu mee bezig.’

Heeft online therapie dé toekomst?

Eerder noemen jullie de coronapandemie een “gamechanger.” Denken jullie dat corona een omslagpunt is en dat instellingen nu vaker online therapie gaan aanbieden? ‘Ja, we zien nu al dat meer organisaties daartoe overgaan’, aldus Gunther. ‘In de eerste lockdown zag je dat behandelaars hun therapie zoals gewoonlijk gaven, maar dan via beeldbellen. Sindsdien hebben meer geestelijke gezondheidsinstellingen beveiligde e-mental health-platforms aangeschaft. Waarop speciale modules zitten om bijvoorbeeld video’s met psycho-educatie te laten zien, dagboekmogelijkheden en opties om met je behandelaar te chatten’.

Punt van aandacht

Thewissen: ‘Een belangrijk punt van aandacht voor een succesvolle en structurelere implementatie van online therapie is, naast de reeds opgedane ervaring, ook scholing op het gebied van online behandelvaardigheden. Er is op dit moment nog een te grote kloof tussen de uitvoering van online therapie in de klinische praktijk en wat psychologen hebben geleerd in hun opleiding’.

Voorkeur voor blended therapie

‘Men zal echter niet zozeer overgaan op ‘stand-alone’ online therapie’, voegt Thewissen toe. ‘Blended heeft de voorkeur: een combinatie van online en real-life therapie. Een combinatie die ook kansen geeft voor patiënten met meer complexe psychologische problematiek. Maar wanneer kies je voor online en in welke verhoudingen? Dat is afhankelijk van zoveel factoren: de voorkeur van de cliënt, fase van behandeling of ernst van de klachten. Echter, niet voor iedereen zal online therapie passend zijn. Doel is om in de toekomst toe te werken naar therapieën die toegespitst zijn op het individu.’

Bron

Viviane Thewissen, universitair hoofddocent, en Nicole Gunther, universitair docent, zijn werkzaam voor de vakgroep klinische psychologie, faculteit Psychologie, van de Open Universiteit te Heerlen.

Literatuurverwijzing:

Thewissen, v., & Gunther, N. (2021). De werkzaamheid van online psychotherapeutische behandeling voor diverse psychische aandoeningen en leeftijdsgroepen: een narratieve review. Tijdschrift voor Psychotherapie, 47(3), 148-165.