Vici-beurs voor onderzoek naar dwangstoornis

Odile van den Heuvel onderzoekt hoe het brein verandert en te behandelen is

Psychiater en hoogleraar Odile van den Heuvel (Amsterdam UMC) ontvangt een prestigieuze Vici-beurs van 1,5 miljoen euro van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Met deze subsidie kan zij de komende vijf jaar vernieuwend onderzoek doen naar dwangstoornissen en haar onderzoeksgroep verder uitbouwen.

De Vici-beurs is een van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke subsidies in Nederland. Slechts 43 onderzoekers kregen dit jaar de beurs toegekend, uit 369 aanvragen. De beurs is bedoeld voor ervaren wetenschappers die vernieuwend onderzoek doen en jonge onderzoekers begeleiden.

Wat gebeurt er in het brein bij een dwangstoornis?

Bij een dwangstoornis krijgen mensen te maken met terugkerende, opdringerige gedachten (obsessies) en herhalend gedrag (compulsies) die het dagelijks leven sterk kunnen beïnvloeden. Van den Heuvel onderzoekt hoe subtiele verschillen in de ontwikkeling van de hersenen kunnen bijdragen aan het ontstaan van OCD. Tegelijkertijd blijkt dat het dwanggedrag zelf ook het brein kan ‘hervormen’, doordat hetzelfde gedrag steeds opnieuw wordt uitgevoerd.

In haar onderzoek maakt zij onder andere gebruik van het langlopende geboortecohort Generation R, waarin deelnemers vanaf de zwangerschap gevolgd worden tot in de jongvolwassenheid. Zo kan zij precies in kaart brengen hoe het brein zich ontwikkelt bij mensen met en zonder verhoogd risico op OCD.

Het brein is veranderbaar – ook bij OCD

Een belangrijk onderdeel van het onderzoek richt zich op de plasticiteit van de hersenen: het vermogen van het brein om te veranderen. Eerder onderzoek van Van den Heuvel laat zien dat gedragstherapie en hersenstimulatie (zoals transcraniële magnetische stimulatie, TMS) daadwerkelijk veranderingen in de hersenen kunnen teweegbrengen.

In een nieuwe klinische studie wordt onderzocht hoe deze behandelingen invloed hebben op de structuur en werking van het brein. Met behulp van MRI-scans en bloedonderzoek wordt gekeken naar de effecten van behandeling op individueel niveau.

Persoonlijke aanpak: geen standaardbehandeling meer

Omdat ieder mens anders is, pleit Van den Heuvel voor een persoonlijke benadering in de behandeling van OCD. In plaats van een standaardbehandeling onderzoekt zij hoe behandelingen beter kunnen aansluiten bij het unieke profiel van de patiënt. Dat doet zij onder andere via zogenoemde n=1-studies, waarbij elke deelnemer zijn of haar eigen controle is.

Het doel van Van den Heuvel is om behandelingen te ontwikkelen die beter passen bij de individuele kenmerken van patiënten – zowel op klinisch als biologisch niveau. De Vici-beurs geeft haar de mogelijkheid om dit verder te onderzoeken en de vertaalslag te maken naar de praktijk.

Met haar onderzoek draagt Van den Heuvel bij aan een beter begrip van OCD én aan innovatieve behandelingen die aansluiten bij de praktijk én de persoon.