Veerkracht en posttraumatische coping in de apostel Paulus.

We leven wereldwijd in een traumatische tijd: het coronavirus laat gezondheidssystemen instorten en eist nog altijd vele levens. Hoe kunnen we omgaan met traumatische gebeurtenissen? Een voorbeeld voor ons is de apostel Paulus die werd geconfronteerd met marteling, ongevallen, vervolging en ziekte. Luis Cruz-Villalobos onderzocht via multidisciplinaire paden factoren in Paulus als veerkracht, posttraumatische groei en positieve religieuze coping. Wij stelden hem een aantal vragen over zijn proefschrift.

Wat onderzocht u precies in uw proefschrift?

‘Mijn belangrijkste onderzoeksvraag was: welke inzichten over het omgaan met tegenslag kunnen we vinden in de geschriften van de apostel Paulus en in recent onderzoek naar positieve, posttraumatische coping?’ antwoordt Cruz-Villalobos. ‘Om zo een praktische theologie van posttraumatische coping op te zetten. Met name de tweede brief van Paulus aan de Korintiërs nam ik onder de loep. Dit promotieonderzoek is een voortzetting van mijn masterscriptie in de klinische psychologie over het positief omgaan met trauma.’

Wat heeft u voor dit promotieonderzoek geleerd van het vak psychologie?

‘Ik begon het onderzoek met een brede verkenning van het psychologische veld dat zich bezighoudt met trauma’s, waarbij ik inzoomde op de studies naar moed, veerkracht en posttraumatische groei. Wat mij opviel, was dat de beschreven posttraumatische coping een positieve relatie heeft met een aantal factoren die je ook ziet in de reacties van Paulus op traumatische gebeurtenissen. Denk dan met name aan positieve religieuze coping, spiritualiteit en sociale steun vanuit gemeenschappen.’

Hoe komt posttraumatische stress naar voren bij Paulus?

‘Dat is een lastige,’ lacht Cruz-Villalobos. ‘De term trauma heeft vele betekenissen. 2 Korintiërs maakt gewag van een groot aantal traumatische gebeurtenissen, maar beschrijft geen traumatische response die overeenkomt met de criteria die ik gebruikte. Je kunt in Paulus’ geval dus niet spreken van een trauma of posttraumatische stressstoornis (PTSS). Zijn reacties op de zware gebeurtenissen zijn echter wel heel veerkrachtig.’

U heeft het over coping strategieën. Wat zijn dit precies en hoe komen ze tot uiting in Paulus?

‘Coping strategieën zijn (series van) acties of cognitieve/emotionele processen om met een stressvolle of onplezierige situatie om te gaan. Of om je response op zo’n situatie te veranderen. Veelal gaat het om een bewuste en directe benadering van het probleem. Bij Paulus spreek ik liever over coping-mechanismen, omdat hij ze niet bewust, met voorbedachten rade lijkt te gebruiken om zijn stressniveaus in bepaalde situaties te verlagen. Zijn coping-mechanismen heb ik onderverdeeld in ‘coping keys’ die ik verbond met coping-categorieën die vanuit psychologie worden benoemd.­­­­Typerend voor de apostel zijn coping-mechanismen zoals: geloofservaring zoals trouw en doorzettin­­gsvermogen, identificatie met Jezus, dankzeggingen, troostende aanwezigheid van God en gebed.’

De ‘coping keys’ van Paulus en de coping-strategieën die de psychologie benoemt.

Wat zijn uw belangrijkste conclusies over Paulus?

De apostel Paulus is een krachtig voorbeeld van een person die erin slaagt zijn traumatische ervaringen om te zetten in iets positiefs, vindt Cruz-Villalobos. ‘Als psycholoog was ik vooral onder de indruk van het feit dat de manier waarop Paulus omgaat met trauma’s heel erg in lijn is met de huidige, psychologische ideeën over gezonde coping. Interessant om te vermelden is daarnaast nog dat het erop lijkt dat dit de manier was waarop veel volgers van Jezus met de vervolgingen, Romeinse martelingen en tegenslagen in het algemeen omgingen. Paulus schreef in de bestudeerde teksten voortdurend in de eerste persoon meervoud (‘we’ of ‘wij’).’

Coping-mechanismen Paulus in de pastorale praktijk

‘De gevonden coping-mechanismen zijn gebruikelijke, historische christelijke praktijken. Ze kunnen samengevat worden in de beroemde christelijke deugden uit 2 Korintiërs 13:13: hoop, geloof en liefde. Op het gebied van christelijke counseling en pastorale zorg kunnen geestelijke verzorgers gebruik maken van de elf gevonden ‘coping keys’ als aandachtspunten in het begeleidingsproces. Bij niet-religieuze psychotherapie zijn er ook potentiële toepassingsmogelijkheden bij patiënten die gelovig zijn. Bij mensen die niet-gelovig zijn kan er in puur psychologische taal verband worden gelegd tussen 3 aspecten:

1. de behoefte aan genegenheid van en belangrijke relaties met anderen;
2. trouw aan een ideaal, groep of visie op de wereld;
3. de zoektocht naar hoop, betekenis of een hoger doel.

Link naar proefschrift

Het proefschrift van Luis Cruz-Villalobos draagt de titel ‘A practical theology of posttraumatic coping’ en is ook in boekvorm te bestellen via Amazon onder de titel ‘Keys of Posttraumatic Coping. Resilience, Posttraumatic Growth, Religious Coping, and Second Corinthians’.