i-CGT versus CGT bij dwangstoornissen: een alternatieve aanpak voor een vergelijkbaar resultaat?

In haar onderzoek vergelijkt Nadja Wolf de effectiviteit van inference-based cognitive behavioral therapy (i-CGT)* met de gangbare CGT-behandeling voor dwangstoornissen. In tegenstelling tot CGT maakt i-CGT geen gebruik van exposure met responsepreventie, maar richt het zich op het aanpakken van obsessieve twijfels, wat de behandeling hopelijk minder beangstigend maakt. De resultaten tonen aan dat i-CGT effectief is en beter wordt verdragen door patiënten, maar of het even krachtig is als CGT blijft nog onduidelijk. In het volgende interview geeft Nadja een beknopt overzicht van de belangrijkste aspecten van het onderzoek.

*ook bekend als Inference-Based Approach (IBA)

Waarover ging je onderzoek?

In mijn onderzoek heb we een gerandomiseerde gecontroleerde trial (RCT) uitgevoerd in meerdere GGZ-instellingen in Nederland om de effectiviteit van een nieuwe behandelmethode voor dwangstoornissen, inference-based cognitive behavioral therapy (i-CGT), te vergelijken met de standaardbehandeling, cognitieve gedragstherapie (CGT) met exposure en responspreventie. Het doel was om vast te stellen of i-CGT niet minder effectief is dan de standaard CGT.

We weten dat dwangstoornissen een zware impact kunnen hebben op de kwaliteit van leven. CGT heeft zich bewezen als een effectieve behandeling, maar slechts ongeveer 50% van de patiënten herstelt volledig. Omdat CGT als belastend kan worden ervaren, bijvoorbeeld vanwege de angst die exposure oproept, kan dit bij sommige patiënten leiden tot het vermijden of vroegtijdig afbreken van de behandeling. Dit onderstreept de behoefte aan alternatieve behandelingen die toegankelijker zijn. i-CGT biedt mogelijk zo’n alternatief en is mogelijk minder beangstigend voor patiënten.

Wat is i-CGT?

In tegenstelling tot CGT, waarbij gewerkt wordt met exposure en responspreventie, richt i-CGT zich op obsessieve redeneerprocessen. Volgens het i-CGT-model hebben mensen met een dwangstoornis obsessieve twijfels, bijvoorbeeld “ik ben misschien vergeten het gasfornuis uit te zetten” of “misschien steek ik iemand neer met een mes”, en komen deze twijfels voort uit het redeneerproces ‘inferential confusion’: het verwarren van een mogelijkheid met de werkelijkheid. Mensen met OCS kunnen zich levendig inbeelden hoe het zou kunnen dat een gevreesde situatie aan de hand zou kunnen zijn, maar gaan daarbij voorbij aan het feit dat er in de werkelijkheid geen aanwijzingen zijn voor dit gevaar. Kortom: het gaat om een ingebeeld gevaar, niet om een werkelijk gevaar. i-CGT leert patiënten met allerlei observatieoefeningen weer te vertrouwen op hun zintuiglijke waarneming, innerlijke waarneming, zelfkennis en gezond verstand, zodat ze in op obsessieve momenten de obsessieve redeneerprocessen kunnen ‘ontwarren’. Patiënten hoeven hun dwanghandelingen pas achterwege te laten als ze ervaren en zeker weten dat de dwanghandelingen onnodig zijn in het hier en nu. Dit maakt de behandeling naar verwachting minder beangstigend dan CGT.

Voor meer informatie over de behandeling kun je het verslag lezen van de OCDnet-webinar die Dr. Henny Visser over dit thema gaf.

Wat waren de resultaten?

Uit ons onderzoek blijkt dat zowel CGT als i-CGT effectief zijn bij het behandelen van dwangklachten. We vonden voor beide behandelingen grote effectgroottes voor zowel de ernst van dwangklachten als voor secundaire uitkomsten zoals inzicht in OCD, kwaliteit van leven en andere klachten zoals symptomen van depressie en angst. We zagen daarbij geen statistisch significante verschillen tussen i-CGT en CGT, zowel niet direct na behandeling als niet zes en twaalf maanden later.

We hadden gehoopt aan te tonen dat i-CGT niet minder effectief is dan CGT, maar dit konden we met deze studie niet definitief bewijzen*.  We hadden voorafgaand aan de studie een maximaal verschil tussen i-CGT en CGT afgesproken om te kunnen zeggen dat i-CGT niet minder effectief is dan CGT. Het resultaat lag echter net buiten die grens, wat betekent dat we niet met zekerheid kunnen zeggen dat i-CGT net zo goed werkt als CGT – maar we kunnen ook niet zeggen dat het minder goed werkt. Wel konden we vaststellen dat CGT niet beter is dan i-CGT.

Kortom, hoewel i-CGT veel mensen goed hielp, kunnen we op basis van deze studie nog niet met zekerheid zeggen of het even goed is als de standaard CGT.

Een belangrijke bevinding is dat deelnemers i-CGT beter te verdragen vonden dan CGT. Ze gaven aan dat i-CGT minder vermoeiend, minder beangstigend en minder indringend was, wat mogelijk komt doordat i-CGT geen gebruik maakt van angstwekkende oefeningen zoals CGT dat wel doet (bijvoorbeeld in de exposure-therapie).

*Voor degenen die van de meer technische kant houden: het betref een non-inferioriteitsanalyse waar een verschil van maximaal 2 punten op de Y-BOCS als acceptabel werd bepaald om i-CGT als niet minder effectief dan CGT te beschouwen. De schatting van het verschil tussen de behandelingen lag dicht bij deze grens, maar het 95%-betrouwbaarheidsinterval was  groter dan deze afgesproken marge, waardoor we niet met zekerheid kunnen zeggen dat i-CGT niet minder effectief is dan CGT. Het resultaat is daarmee inconclusive.

Wat zijn de belangrijkste conclusies voor de klinische praktijk?

Of i-CGT net zo goed is als CGT voor het verminderen van dwangklachten blijft onduidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat i-CGT een effectieve behandeling is die beter verdragen wordt dan CGT. Dit maakt het een waardevolle optie voor mensen die moeite hebben met de klassieke CGT of deze niet kunnen voltooien, en voor degenen die onvoldoende herstellen met CGT.

Link naar het onderzoek.

Korte bio

Nadja Wolf behaalde haar Master Geneeskunde (2015) aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze werkte vervolgens eerst één jaar als basisarts op psychiatrie-afdeling van het Symfora Meander in Amersfoort en daarna nog een half jaar op de High Intensive Care bij GGz Centraal in Ermelo. In 2017 startte ze met de opleiding tot psychiater bij GGz Centraal. Vanaf 2018 combineerde zij de opleiding met een promotieonderzoek met als onderwerp het verbeteren van de psychologische behandeling van OCS. Begin 2024 heeft ze de psychiater-opleiding afgerond. Sindsdien werkt zij parttime als psychiater bij GGZ Curaçao en is zij bezig met het afronden van haar promotietraject.