Grotere kans op psychiatrische aandoeningen door roken

Roken verhoogt mogelijk de kans op het ontwikkelen van een psychische aandoening. Dat schrijft Jentien Vermeulen, onderzoeker bij het UMC Amsterdam, in The British Journal of Psychiatry. ‘Bovendien liet een andere literatuurstudie zien dat stoppen met roken na 6 maanden gepaard gaat met een afname van somberheid en angstklachten. En een toename van kwaliteit van leven.’ Wij stelden Vermeulen een aantal vragen over haar studie. 

In haar onderzoek keek Vermeulen met behulp van genetische informatie naar de impact van roken op het ontwikkelen van een psychiatrische ziekte. Op deze manier vond ze onder rokers een vergroot risico op een manisch-depressieve aandoening. ‘Collega-onderzoekers hebben dit ook aangetoond voor psychose en depressie. In weer een ander onderzoek vonden we bewijs dat roken geassocieerd is met meer psychotische en depressieve symptomen en een lagere levenskwaliteit in groepen mensen met een psychose, hun broers en zussen en een groep controlepersonen.’

Verstoring chemische balans hersenen

Hoe kan het dat roken het risico op een psychische ziekte vergroot? Een mogelijk antwoord is dat nicotine de chemische balans in de hersenen verstoort. ‘Nicotine bindt in de hersenen aan de acetylcholinerge receptor,’ legt Vermeulen uit. ‘Een receptor die signalen tussen hersencellen doorgeeft. Bij nicotinegebruik komen er allerlei extra neurotransmitters vrij, signaalstofjes die de communicatie tussen hersencellen beïnvloeden.’ Met iedere sigaret komt er binnen amper 7 seconden nicotine in de hersenen aan en zo wordt de balans bij iedere sigaret opnieuw verstoord. Daarnaast is het zo dat in tabak veel giftige stoffen zitten die ontsteking en schade aan cellen kunnen veroorzaken – ook in de hersenen.

Opzet onderzoek

Naar de impact van roken op psychische ziekten is al veel onderzoek gedaan. Meestal door grote groepen rokers en niet-rokers met elkaar te vergelijken. Arts-onderzoeker Vermeulen gooide het over een andere boeg met een nieuwe methode. Ze raadpleegde een openbare database met genetische informatie van ruim een miljoen mensen. ‘De genetische varianten die in verband worden gebracht met roken of een manisch-depressieve aandoening gebruikten we in mendeliaanse randomisatie analyses. Zo konden we toetsen of roken een risicofactor is voor een manisch-depressieve aandoening en vice versa. Hieruit kwam naar voren dat (beginnen met) roken een hoger risico gaf, maar dit niet andersom het geval is.’ Deze resultaten van mendeliaanse gerandomiseerde analyses suggereren een oorzakelijk verband tussen roken en een manische depressie.

Roken geen zelfmedicatie

Eerder was binnen de psychiatrie de gedachte in zwang dat tabak ook kan dienen als zelfmedicatie voor patiënten. Het zou een voordeel voor ze opleveren doordat ze minder last hebben van depressieve klachten en andere symptomen. Ook zouden ze door de nicotine helderder nadenken. Deze hypothese haalde Vermeulen eerder in het medische tijdschrift de Lancet Psychiatry onderuit. Vermeulen: ‘In ons onderzoek toonden we aan dat roken gepaard gaat met meer psychotische en depressieve klachten in patiënten met een psychose, hun gezonde broers en zussen en mensen zonder een psychotische aandoening. Ook zagen we dat het niet gepaard ging met een verlichting van klachten wanneer patiënten na 3 jaar hun rookgedrag veranderden en begonnen met roken of meer gingen roken.’