Behandeling van OCD: nieuw boek verschenen

“Trots op dit boek”, aldus Henny Visser, één van de auteurs van het onlangs verschenen boek ‘Behandeling van OCD’. “We hopen hiermee behandelaars nóg beter wegwijs te maken in de wereld van OCD: hoe kunnen ze het beter herkennen en diagnosticeren? En hoe behandel je deze ziekte in de weerbarstige praktijk? Heel belangrijk, want mensen met een obsessieve compulsieve stoornis (OCD) lopen gemiddeld 14 jaar rond met ernstige dwangklachten voordat ze een goede behandeling krijgen.”

Uniek aan het boek is het gezichtspunt van de ervaringsdeskundige. Maartje Punt heeft zelf jarenlang last gehad van OCD en schreef mee aan het boek. Ze vertelt: “We willen de dwangstoornis van twee kanten belichten. Door niet alleen een compleet, wetenschappelijk OCD-handboek neer te zetten, maar ook de beleving van een dwangstoornis te verwoorden. Ik hoop met mijn ervaringen te beschrijven hoe het voelt om verlamd te raken door angst, verdwaald te raken in controle en langdurig intensieve therapie te ondergaan.”

Gezichtspunt ervaringsdeskundige heel waardevol

Een heel waardevol perspectief, vindt Visser. “Ik werk bij Marina de Wolf-centrum, een behandelcentrum dat gespecialiseerd is in het behandelen van mensen met angst- en dwangklachten. Een collega van me werkt al acht jaar bij ons. Zij was één van de eersten die het boek las en was heel enthousiast over de stukken van Maartje. Ze zei na afloop: ‘Jeetje ik dacht dat ik alles wist over OCD, maar ik leer echt iets nieuws’. Verrassend, maar ook mooi om te horen. Binnenwandelen in de wereld van iemand die een bepaalde ziekte heeft, kan ons echt verder brengen. Het helpt ons om een behandeling beter te laten aansluiten op de beleving van de persoon die het heeft. Zo bereiken we samen meer.”

Wetenschappelijke info nuttig voor cliënten

Maar het mes snijdt aan twee kanten: voor cliënten is het op hun beurt weer nuttig om meer te leren over hun stoornis. Over wat OCD inhoudt en wat we er allemaal over weten op basis van onderzoek. “Maartje beschrijft bijvoorbeeld hoe het voor haar is om te lezen hoe het zit met erfelijkheid”, vertelt Visser. Uit tweelingstudies weten we dat de variant waarbij je al op jonge leeftijd klachten krijgt voor 45-65% aan erfelijkheid is toe te schrijven. Maartje had echt zoiets van: verrek, het ligt niet aan mij, het is gewoon ook erfelijk. Hierdoor kan ze zich op een andere manier verhouden tot haar klachten. Voorheen voelde het altijd als haar tekortkoming, maar met deze informatie niet meer

Theorie en praktijk

Het eerste deel van het boek geeft heel veel informatie over OCD. Van neurobiologie en -psychologie bij OCD tot kennis op basis op basis van experimenten. Vervolgens krijgen behandelaars in het volgende deel een nieuw behandelingsperpectief. Stap voor stap wordt de Inference Based Approach (IBA) uit de doeken gedaan. Dit is een nieuwe behandelmethode voor dwangklachten. Een methode die focust op de waarneming.

“Voor mij was vooral die focus op waarneming een eye-opener”, stelt Punt. “Dwang is altijd op zoek naar een klein gaatje om alle twijfel doorheen te laten stromen, maar IBA richt zich juist op het idee ‘het kán wel, maar er is niks wat erop wijst dat het nu gebeurt’.”

–

Kunnen jullie wat meer vertellen over IBA?

“IBA is een methode die mensen helpt om het vertrouwen in hun eigen waarnemen te herstellen”, trekt Visser van start. “Mensen met OCD twijfelen vaak, hebben het idee dat iets niet in orde is. Vandaar dat ze veel herhalen, veel controleren en veel veiligheidsmaatregelen nemen. Maar, dit hóeft niet. Je kunt in principe waarnemen dat iets in orde is. Bijvoorbeeld als je een deur op slot doet, dan hoor je ‘m in het slot vallen, je voelt aan de deurkruk dat die niet meer helemaal omlaag gaat en merkt dat de deur niet opengaat als je eraan trekt. Toch blijft de twijfel; dit is omdat mensen zich voorstellen hoe het zou kunnen dat ‘ie toch niet op slot zit. Zij denken bijvoorbeeld: ‘als gespannen ben, ben ik er niet goed bij ben met mijn gedachten. Dan merk ik het misschien niet als de deur toch weer opengaat. Deze twijfel zuigt je weg van je waarneming. Je fantasie gaat met je op de loop.

Afgeleid door obsessief verhaal

Tijdens IBA leer je stap voor stap herkennen dat je afgeleid raakt door een obsessief verhaal dat rondzingt in je hoofd. Door te observeren hoe dat eraan toegaat leren mensen om zintuigelijke informatie (of wat ze innerlijk waarnemen) tot zich te nemen en dit ook te gebruiken. Daartoe zetten behandelaars ook neutrale situaties in: omstandigheden waarin iemand met OCD geen obsessies ervaart. Bijvoorbeeld de gereedschapskist die ze zonder nadenken sluiten en er daarna vanaf blijven. Minutieus beschrijven ze dan hoe ze vaststellen dat die kist op slot zit: ik voel een klikje, ik voel mijn hand ronddraaien etcetera. Dat laat ze zich realiseren dat ze niet continu alert hoeven te zijn, dat hun vermogen om vast te stellen of iets op slot zit gewoon dik in orde is. Hiermee leggen we een basis voor genezing. Je leert dus eigenlijk om erop tijd bij te zijn, om het moment te herkennen waarop de dwang je bijna in z’n wurggreep krijgt en dan te schakelen naar wat er hier en nu waarneembaar is.”

Hoe effectief is IBA?

“Daar zijn verschillende studies op verschillende plekken in de wereld naar gedaan”, weet Visser. “Daarbij werd het vergeleken met Cognitieve Gedragstherapie (CGT): is IBA effectiever? Daarvoor kunnen we geen bewijs vinden, maar we zien wel dat mensen na behandeling flink opknappen. Steeds ongeveer evenveel als van CGT. Een voordeel ten opzichte van CGT is dat je tijdens IBA geen situaties hoeft aan te gaan die jij beangstigend vindt. En je stopt pas met je dwanghandeling als je in de situatie merkt dat alles in orde is.

Over het boek ‘Behandeling van OCD’

‘Behandeling van OCD’ ligt sinds eind augustus in de schappen en is toegespitst op de klinische praktijk. Benieuwd naar de nieuwe inzichten, laatste stand van wetenschappelijk onderzoek en hoe een behandeling eruit kan zien? Het boek is onder meer te bestellen via bol.com.