Zorgstandaarden
Om de kwaliteit van de gezondheidszorg te verbeteren, wordt in Nederland sinds 1999 samengewerkt om te komen tot betere richtlijnen in de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Hierbij zijn veel beroepsgroepen betrokken en vanzelfsprekend ook cliënten- en familieorganisaties.
De richtlijnen zijn verwerkt in de zorgstandaarden en generieke modules, die door het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz gepubliceerd zijn in een databank. Het Nederlands Kenniscentrum Angst en Depressie (NedKAD) was aanvrager van de zorgstandaarden Angststoornissen en Depressieve stoornissen. Deelnemers van NedKAD hadden zitting in de werkgroepen. De methodologische ondersteuning en procesbegeleiding werd door het Trimbos-instituut uitgevoerd.
De standaarden worden steeds geactualiseerd op basis van nieuwe inzichten. Bij deze actualisatie is NedKAD actief betrokken.
Alle standaarden die klaar zijn, zijn beschikbaar in de database: www.ggzstandaarden.nl
Behalve diagnosespecifieke zorgstandaarden werd een aantal generieke modules gemaakt. Er bestaan ook andere richtlijnen die raakvlakken hebben met andere (medische) disciplines. Enkele hiervan staan hieronder genoemd.
Zorgstandaarden
Het Nederlands Kenniscentrum Angst en Depressie (NedKAD) was aanvrager van de zorgstandaarden Angststoornissen en Depressieve stoornissen. De zorgstandaard depressieve stoornissen is hier te lezen.
Het Nederlands Kenniscentrum Angst en Depressie (NedKAD) was aanvrager van de zorgstandaarden Angststoornissen en Depressieve stoornissen. De zorgstandaard Angstklachten en Angststoornissen is hier te lezen.
Er bestaan verschillende soorten stigma: publiek stigma (stigmatisering vanuit de maatschappij) en zelfstigma (waarbij personen in kwestie de negatieve oordelen van anderen hebben verinnerlijkt) en structureel stigma (ongelijkheid in de cultuur en wet- en regelgeving). Het draagvlak om stigma aan te pakken is groot, maar het is wel een uitdaging om met elkaar een goede weg te vinden in het verminderen van stigma. De module biedt hiervoor handvatten, maar het belangrijkste is: open het gesprek, besef dat stigma er is. Lees de module hier.
NedKAD werkte ook mee aan de generieke module ernstige psychische aandoeningen. Deze module is hier te vinden.
Behalve diagnosespecifieke zorgstandaarden werd een aantal generieke modules gemaakt. Van belang is de generieke module Diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag. De module is hier te lezen.
Depressieve klachten komen frequent voor bij jeugdigen. Op de leeftijd van 19 jaar heeft al bijna een kwart van de jeugdigen een depressieve periode doorgemaakt. Zonder specifieke aandacht blijven depressieve klachten bij jeugdigen vaak onopgemerkt en kunnen de klachten toenemen.
Jeugdgezondheidszorg (JGZ) professionals krijgen in hun dagelijkse praktijk te maken met kinderen en jongeren die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van een depressie of al klachten van een depressie vertonen.
De richtlijn is een leidraad voor JGZ-professionals om samen met de individuele jeugdige (en ouder) de juiste afwegingen te maken. Doel van de richtlijn is het ondersteunen van het handelen van de JGZ-professional bij voorlichting, preventie, signalering, ondersteuning, monitoring en indien nodig toeleiden naar verdere diagnostiek bij depressie.
Thema’s
Om snel te kunnen vinden wat je zoekt is de richtlijn opgedeeld in thema’s.
- Wat is een depressie?
- Problematiek gepaard met depressieve klachten
- Risico- en beschermende factoren
- Signaleren, ernst vaststellen en toeleiden naar zorg
- Interventies
- Samenwerken en ketenafspraken
Op de website van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid kun je de JGZ-richtlijn Depressie, een samenvatting en een stroomschema downloaden. De pagina bevat tevens handige links voor ouders en jeugdigen.
De Multidisciplinaire Richtlijn Suïcidaal gedrag is te raadplegen via deze samenvatting.
Multidisciplinaire richtlijn signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes werd opgesteld door de Nederlandse Diabetes Federatie in samenwerking met VUmc, NHG, NIP, NVvP en het Trimbos-instituut. Geaccordeerd in november 2013.
De richtlijn signalering en monitoring van depressieve klachten bij diabetes maakt deel uit van een serie Richtlijnen en Adviezen voor een goede diabeteszorg van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF). Zie ook de website www.diabetesfederatie.nl.
Raadpleeg hier de volledige tekst van de NDF Richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes.
Raadpleeg hier de samenvatting NDF Richtlijn Signalering en monitoring van depressieve klachten bij mensen met diabetes.
De richtlijn Benzodiazepinegebruik in de zwangerschap en tijdens de lactatie (2013) is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Bij deze richtlijn is een patiëntenfolder gemaakt.
Je kan hier de Richtlijn Benzodiazepinegebruik in de zwangerschap en tijdens de lactatie downloaden.
Ja kan hier de NVOG Voorlichtingsbrochure Benzodiazepinen bij de zwangerschap en in het kraambed downloaden.
Ongeveer drie procent (6.000 per jaar) van de zwangere vrouwen gebruikt medicijnen tegen angst en depressieve klachten. De meest voorgeschreven medicijnen tegen depressie zijn de zogenoemde SSRI’s (Selective Serotonin Reuptake Inhibitor).
Gynaecologen, psychiaters en kinderartsen hebben een landelijke richtlijn opgesteld, die in 2012 is bekrachtigd door de betreffende beroepsverenigingen de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie (NVOG), Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). In de richtlijn wordt het advies gegeven om al voordat de zwangerschap ontstaat het belang van het gebruik te evalueren en afspraken te maken met de arts die de medicijnen tegen de depressie heeft voorgeschreven.
Verder is het van belang dat het medisch beleid in het begin van de zwangerschap door een multidisciplinair team in overleg met de patiënt wordt vastgesteld. Van dit team maken behalve verloskundigen, ook gynaecologen, psychiaters en kinderartsen deel uit. De zwangerschapscontroles kunnen zowel door de verloskundige als door de gynaecoloog plaatsvinden. De plaats van de bevalling is bij voorkeur het ziekenhuis vanwege de kleine toegenomen kans op (voorbijgaande) ademhalingsproblemen bij de pasgeborene. Na een korte observatieperiode van enkele uren kunnen moeder en kind het ziekenhuis daarna verlaten. Ten slotte is het mogelijk borstvoeding te geven, ook als medicatie wordt gebruikt in het kraambed. Harde gegevens over langetermijneffecten op de pasgeborene ontbreken, maar vooralsnog werden geen nadelige gevolgen vastgesteld. De richtlijn werd opgesteld door een multidisciplinaire werkgroep conform de daarvoor geldende (inter)nationale normen.
Je kan hier de Richtlijn SSRI-gebruik tijdens zwangerschap en lactatie dowloaden.
Je kan hier de bijbehorende patiëntenfolder downloaden.
Voor meer informatie over depressie en zwangerschap kun je terecht bij het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap.
De Decision tool Unipolaire Depressie (DTUD) is op evidence-based wijze ontwikkeld om op een eenvoudige manier tijdens de intake in de specialistische ggz onderscheid te kunnen maken tussen patiënten met problematiek die geïndiceerd zijn voor specialistische ggz en patiënten met complexe en/of zeldzame problematiek die geïndiceerd zijn voor hoogspecialistische en/of topklinische ggz.
Ook bij een intake in de hoogspecialistische ggz en/of topklinische ggz kan dit instrument gebruikt worden om te checken of het een juiste verwijzing betreft. Het instrument is vooral een hulpmiddel bij de indicatiestelling voor hoogspecialistische/topklinische zorg. Uiteraard is het altijd mogelijk om beredeneerd af te wijken van de uitkomst van de lijst, rekening houdend met het klinisch oordeel en de wensen en mogelijkheden van de patiënt. Het invullen van de decision tool zal maximaal 5 minuten duren. Jouw bevindingen zijn zowel relevant voor bespreking in een multidisciplinair overleg als in een adviesgesprek met de patiënt.
Ga hier naar online versie van de Decision tool Unipolaire Depressie.
Download de Decision tool Unipolaire Depressie en de Toelichting en instructie.
Op 7 februari 2017 verscheen in het online tijdschrift PLOSOne het volgende artikel: Krugten, F.C.W. van et al. Indicators of patients with major depressive disorder in need of highly specialized care: A systematic review
Dit protocol is een praktische leidraad voor psychiaters, gynaecologen en kinderartsen bij het adviseren en begeleiden van vrouwen met een psychiatrisch probleem en psychofarmacagebruik, zowel bij kinderwens als tijdens de zwangerschap.
Leiden, februari 2019
Auteurs:
Dr. Inge L. van Kamp, gynaecoloog-perinatoloog
Drs. Esther G.J. Rijntjes-Jacobs, kinderarts-neonatoloog
Dr. Irene M. van Vliet, psychiater
Het protocol is hier te downloaden.
Bij het protocol hoort ook een preventieplan dat ingevuld kan worden door de behandelend psychiater, in samenspraak met patiënte, partner en verloskundige/gynaecoloog.