OCDnet lunchwebinar: Deep Brain Stimulation bij OCD

Tijdens het OCDnet lunchwebinar van 12 december 2024 , deelden Frieda van Akker en Dr. Roel Mocking waardevolle inzichten over Deep Brain Stimulation (DBS) bij obsessief-compulsieve stoornissen. Helaas kon Dr. Nienke Vulink vanwege technische problemen niet deelnemen.

Wat is Deep Brain Stimulation?

DBS is een geavanceerde behandeling waarbij elektroden in specifieke hersengebieden worden geplaatst. Deze elektroden geven elektrische pulsen af die hersensignalen normaliseren. De elektroden zijn verbonden met een onderhuidse batterij, die draadloos kan worden opgeladen en aangepast via een tablet. DBS wordt ingezet voor aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en OCD, waarbij het gericht is op witte stofbanen om foutieve signalen te corrigeren.

De behandeling omvat verschillende fasen:

1. Indicatiestelling
2. Implantatie: De operatie en plaatsing van de elektroden.
3. Optimalisatie: Aanpassen van instellingen voor maximale effectiviteit.
4. Consolidatie: Het langdurig waarborgen van verbeteringen in kwaliteit van leven.

Indicatiestelling

DBS is bedoeld voor patiënten met ernstige, therapieresistente OCD. Voor de indicatie gelden strikte criteria:

• Ernstige OCD-symptomen (bijvoorbeeld een Y-BOCS-score >28).
• Geen verbetering na intensieve gedragstherapie en medicatie (inclusief SSRIs, clomipramine en antipsychotische augmentatie).
• Hoge lijdensdruk en minimaal acht uur per dag hinder van obsessies/compulsies.

Contra-indicaties zijn onder meer psychotische stoornissen, ernstige impulscontroleproblemen en neurologische aandoeningen. Frieda van Akker, ervaringsdeskundige, vertelde dat zij vanwege de complexiteit van haar OCD en jarenlange therapieresistentie uiteindelijk in aanmerking kwam voor DBS.

De Operatie

De procedure, uitgevoerd door een neurochirurg, is relatief minimaal-invasief. Via kleine openingen in de schedel worden elektroden diep in de hersenen geplaatst, waarna ze onderhuids worden verbonden met een batterij onder het sleutelbeen. De belangrijkste risico’s van de operatie zijn infecties en kleine bloedingen, maar deze komen zelden voor.
Frieda deelde haar positieve ervaring met de operatie: “Ik voelde vrijwel geen pijn, behalve wat irritatie bij het litteken op de borst. De ingreep was veel minder ingrijpend dan ik had verwacht.”

Optimalisatie en Bijwerkingen

Na twee weken wordt de stimulatie geactiveerd en starten regelmatige aanpassingen. Hierbij worden parameters zoals stroomsterkte, frequentie en pulsbreedte geoptimaliseerd. Vaak ervaart de patiënt in deze fase een combinatie van snelle verlichting van OCD-klachten en bijwerkingen zoals slapeloosheid of hypomanie.

Frieda vertelde dat haar depressieve klachten vrijwel direct verdwenen. Echter, ze ondervond bijwerkingen zoals slapeloosheid en impulsiviteit: “Ik voelde me zo goed dat ik ineens vakanties begon te boeken. Met hulp van het behandelteam werden de bijwerkingen verminderd door aanpassingen in de instellingen.”

Consolidatie en Kwaliteit van Leven

Na de optimalisatiefase richten behandelaars zich op het consolideren van de behaalde verbeteringen. Patiënten leren omgaan met de nieuwe situatie en verbeteren hun functioneren en levenskwaliteit. DBS blijkt in veel gevallen een blijvend positief effect te hebben, mits goed begeleid.

Belangrijke Bevindingen uit Onderzoek

Onder de eerste 70 behandelde patiënten met DBS was er een significante afname van 13,5 punten in dwangklachten op de Y-BOCS-schaal, wat gemiddeld een verbetering van 40% betekent. Dit resultaat heeft een zeer grote effectgrootte volgens CoensD. Ongeveer 70% van de patiënten toont een gedeeltelijke of volledige respons.

Deze resultaten zijn consistent met meta-analyses van 352 patiënten, waarin een vergelijkbare verbetering werd waargenomen. Gerandomiseerde, gecontroleerde studies ondersteunen deze effecten en wijzen op meer dan een placebo-effect. Naast de afname in dwangklachten, werden ook verminderingen in angst- en depressieve klachten gemeten.

Ervaringen van Patiënten

Frieda van Akker beschreef haar persoonlijke ervaring. Hoewel ze in eerste instantie moeite had met de overgang naar een nieuwe levensstijl zonder obsessies en compulsies, heeft DBS haar veel vrijheid gegeven. “Ik was zelfverzekerder, had meer verbetering van mijn denkvermogen en kon allerlei dingen tegelijk aan.”

Ze benadrukte ook dat ze weer fulltime is gaan werken en dat het afbouwen van medicatie goed verloopt. Frieda gaf aan dat haar kwaliteit van leven sterk is verbeterd en dat de DBS haar autonomie heeft teruggegeven.

Toekomstige Implementatie

DBS staat prominent in de herziene richtlijn voor therapieresistente OCD en wordt steeds vaker overwogen. Echter, slechts 0,7% van de geschikte patiënten in Nederland ontvangt deze behandeling. Implementatie kan verbeterd worden door bewustwording bij behandelaren en patiënten te vergroten.

Dr. Mocking stelde dat een kleine stijging in toepassing, bijvoorbeeld van 0,7% naar 1%, al een groot verschil kan maken. Meer diversiteit in patiëntenpopulatie en betere toegang voor mensen met een andere culturele achtergrond blijven belangrijke aandachtspunten.

Conclusie

Het webinar gaf een helder beeld van DBS als behandeling voor ernstige OCD. Hoewel het geen eenvoudige weg is, biedt de behandeling hoop op herstel en een betere kwaliteit van leven. Video-opnames van deze sessie zijn te bekijken op ons YouTube-kanaal. Voor meer informatie over DBS kun je terecht op de website van OCDnet of op de website van het Amsterdam UMC.