Nieuwe aanpak dwangstoornis: IBA

Voor patiënten met een Obsessieve Compulsieve Stoornis (OCS) was er tot nu toe maar één vorm van therapie. Voor de ene helft van de patiënten werkt deze heel goed; voor de andere helft niet. Voor deze laatste groep komt er mogelijk een goed alternatief: de Inference Based Approach (IBA). Emma Koenen, onderzoeker en GZ-psycholoog in opleiding vertelt over deze nieuwe behandelmethode.

Inference Based Approach

‘Uitgangspunt van IBA is dat patiënten obsessief twijfelen aan een situatie, zonder dat zij de waarneembare werkelijkheid gebruiken om hun twijfel op te lossen. Neem bijvoorbeeld de OCS-patiënt die maar blijft twijfelen of de deur op slot zit. Deze patiënt heeft de deur zelf op slot gedaan, maar blijft vervolgens maar aan de deurklink trekken om dit te controleren. Opvallend daarbij is dat er niets mis is met zijn zintuigen: hij kan zien, voelen en horen dat de deur op slot zit.

Voorstellingsvermogen leidend

De patiënt baseert zich echter niet op zijn zintuigen, maar op zijn voorstellingsvermogen: ‘misschien werkt het slot niet goed en is de deur weer open gegaan’ of ‘mijn buurvrouw is laatst vergeten de deur op slot te doen; dat kan mij ook gebeuren’). Dat maakt dwangproblemen hardnekkig: de twijfel houdt patiënten in zijn greep. legt Koenen uit. ‘Twijfel zuigt mensen in dwanggevoel en -gedrag. De IBA-behandeling leert je om jezelf te weren tegen de zuigkracht die er van dwang uitgaat.’

Hoe werkt de IBA-behandeling? ‘

Tijdens je behandeling los je de obsessieve twijfel op,’ legt Koenen uit. Samen met de therapeut ga je op zoek naar een antwoord op de vraag: Waar baseer je je eigenlijk op in niet-obsessieve situaties, hoe los je dan jouw twijfel op? Je gaat leren je weer te baseren én durven te vertrouwen op je zintuigen. Dan zul je zien: er is in het hier en nu informatie beschikbaar om die twijfel weg te nemen. Zolang dat nog niet lukt, voer je je dwanghandelingen gewoon uit.’

Hoe is het anders dan de andere behandelmethode?

De gangbare behandelmethode voor dwangstoornissen is cognitieve gedragstherapie (CGT). Waarom is dat een probleem? ‘Bij GCT ligt de focus op actie,’ meent Koenen. ‘Essentie van deze therapie is dat patiënten de confrontatie met hun angsten aangaan. Zij worden aangemoedigd een angstige situatie op te zoeken en hun dwanghandelingen te beheersen, zodat ze kunnen ontdekken dat er dan niets ergs gebeurt. Voor veel mensen met OCS is deze confrontatie te heftig. Dus haken ze af.’ IBA daarentegen heeft als voordeel dat de patiënt kan herstellen zonder iets engs te doen.’

Wordt IBA al in de praktijk gebracht?

‘Om IBA aan te kunnen bieden, moeten we weten of het net zo effectief is als CGT. Daarom startte GGz Centraal een landelijk onderzoek waaraan nog 6 andere GGZ instellingen en het Amsterdam UMC meedoen: de arrIBA-studie. Daarnaast willen we weten of en voor wie IBA beter te verdragen is dan CGT. En hoé werkt IBA eigenlijk: wat gebeurt er in het brein na behandeling? Om die vraag te beantwoorden, maken we bij een deel van de deelnemers een hersenscan voor en na behandeling. De eerste deelnemers zijn inmiddels gestart en het onderzoek loopt tot eind 2022. Ons streven: dat iedereen met dwangklachten in de toekomst meteen de behandeling krijgt die het beste bij hem past.’