Behandeling van depressie

Deskundigen in Nederland hebben richtlijnen voor de behandeling van depressie opgezet. Deze richtlijnen geven een advies over de beste behandelmogelijkheden en zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar depressie. De behandeladviezen die wij hier geven, sluiten aan bij deze richtlijnen.

Veel depressies gaan na verloop van tijd zelf over. Een behandeling is dus niet de enige manier om over een depressie heen te komen.

Voor de behandeling van depressie bestaan:
– een psychologische behandeling
– een behandeling met medicijnen
– een behandeling met rTMS

Het is de bedoeling dat u samen met uw arts of hulpverlener een keuze maakt voor één van deze behandelvormen of een combinatie van beide. De ernst van uw depressie bepaalt de voorkeur voor de behandeling.
Bij een lichtere depressie heeft een psychologische behandeling de voorkeur, omdat na het stoppen met de behandeling de kans kleiner is dat de klachten terugkomen. U heeft dan immers zelf een methode gevonden om met uw depressie om te gaan. Wij raden u daarom een psychologische behandeling aan, bijvoorbeeld gedragstherapie, cognitieve gedragstherapie, interpersoonlijke therapie of psychodynamische therapie.

Bij een matige of ernstige depressie kunt u samen met uw hulpverlener kiezen tussen een psychologische behandeling of behandeling met medicijnen.
Wanneer u onverhoopt weer een matige of ernstige depressie krijgt, ligt combinatie van psychologische behandeling en medicijnen meer voor de hand.

Psychologische behandeling bij depressie

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie bestaat uit:
– cognitieve therapie en
– gedragstherapie.

De cognitieve therapie richt zich op het veranderen van somber makende gedachten. U zult merken dat als u in staat bent om die gedachten te veranderen, u zich minder depressief gaat voelen. Samen met uw behandelaar gaat u op zoek naar gedachten die somber maken (bijvoorbeeld: ik ben niets waard en daarom kan ik maar beter niets doen).
Voor het slagen van de cognitieve therapie is het belangrijk dat u ook thuis werkt aan het veranderen van uw gedachten. U kunt bijvoorbeeld een dagboek bijhouden van situaties waarin u zich somber voelt en met welke gedachten dat gepaard gaat. Of u kunt de opdracht krijgen om in de dagelijkse praktijk te toetsen of bepaalde opvattingen die bij u leven daadwerkelijk kloppen (bijv. wanneer u bang bent dat iemand boos wordt als u een verzoek weigert, kunt u in de praktijk toetsen of dat inderdaad zo is).

In de gedragstherapie wordt gedrag aangepakt dat bij de depressie hoort. Lusteloosheid, terugtrekgedrag en vermijding van het ondernemen van activiteiten onderhouden de depressie. Tijdens deze behandeling zal de behandelaar u activeren en stimuleren dagelijkse activiteiten te hervatten, ook (potentieel) plezierige activiteiten. U zult merken dat wanneer het  lukt actiever te worden, uw de stemming vaak verbetert.

Interpersoonlijke therapie

De achtergrond van deze therapievorm is dat goede, bevredigende contacten met anderen van belang zijn om goed te kunnen functioneren. Gebeurtenissen in het leven (bijv. overlijden, verlies of verandering van werk en/of relatie(s) maken dat deze contacten met anderen minder aanwezig zijn. Een kenmerk van depressie is juist dat mensen zich terugtrekken en geen of onvoldoende bevredigende contacten meer hebben. De interpersoonlijke therapie bestaat uit drie delen. U start de therapie met de intakefase: bespreken van de depressie en wat daar bij hoort (psycho-educatie); inventariseren van hoe contacten met anderen verlopen en kiezen van een probleemgebied (focus). Een focus kan bijvoorbeeld zijn een probleem met een collega, uw partner of kind, maar ook een probleem om contacten met anderen opnieuw vorm te geven na grote veranderingen door ziekte, verhuizing of pensionering. Na het kiezen van het focus start de behandelfase. Hierin analyseert de therapeut samen met u het gekozen focus en werkt u samen oplossingen uit, die u vervolgens buiten de therapie toepast. De therapie eindigt met de afsluitfase waarin wordt teruggeblikt op hoe de verbeteringen tot stand zijn gekomen en waarin besproken wordt hoe terugval voorkomen kan worden Deze therapie heeft vaak een vast, van tevoren afgesproken aantal sessies, meestal 12 – 16 gesprekken.

Psychodynamische therapie

Bij een psychodynamische psychotherapie (ook wel inzichtgevende psychotherapie genoemd) wordt uw depressie gezien als een signaal van onderliggende problemen. In deze vorm van psychotherapie gaat het er om te onderzoeken welke diepgewortelde manieren van voelen, denken en handelen aan uw depressie ten grondslag liggen. Deze patronen zijn veelal onbewust. Het is de bedoeling om deze patronen aan het licht te krijgen en deze zodanig te bewerken dat uw depressieve klachten afnemen en u beter gaat functioneren.
Gedurende de sessies is het van groot belang dat u zich vrij gaat voelen om alles te vertellen wat er in u omgaat. U kunt herinneringen, gevoelens, gedachten, fantasieën en dromen bespreken. Deze kunnen betrekking hebben op een situatie in uw leven maar ze kunnen ook betrekking hebben op de situatie en het contact met uw behandelaar.
Het is van groot belang dat u geen blad voor de mond neemt aangezien op deze manier helder wordt waardoor u depressieve klachten heeft ontwikkeld en waardoor deze in stand worden gehouden.

Hoe lang duurt een psychologische behandeling?

In de regel bestaat een behandeling uit tien tot twintig individuele gesprekken, meestal één keer in de week en deze duren drie kwartier tot een uur. Soms is het genoeg om enkele malen een gesprek te voeren, in andere gevallen zal de behandeling enige maanden duren. Soms wordt er ook een groepsbehandeling aangeboden.
Indien de psychologische behandeling geen effect heeft, kan er worden overgegaan op behandeling met medicatie  of een combinatie van psychotherapie en medicatie.

Behandeling met medicijnen bij depressie

In onze hersenen zijn stoffen actief die ervoor zorgen dat de verschillende delen van onze hersenen goed met elkaar communiceren. Deze stoffen worden ook wel neurotransmitters of boodschapperstoffen genoemd. Ze zijn belangrijk bij het regelen van gevoelens zoals angst en somberheid. Serotonine en noradrenaline zijn twee voorbeelden van deze stoffen.
Medicijnen die deze neurotransmitters beïnvloeden zijn effectief bij de behandeling van een depressie. De medicijnen worden door artsen voorgeschreven bij ernstige depressies. Er zijn verschillende groepen antidepressiva. Uw arts zal u uitleg geven en adviseren over welk medicijn het beste bij uw situatie past.

Betrouwbare informatie over antidepressiva vindt u op Antidepressiva.nl

Het NedKAD heeft een factsheet gemaakt over het gebruik van antidepressiva tegen depressie. U kunt de factsheet hier downloaden.

Indien u twee onsuccesvolle behandelingen heeft gehad, kunt u kiezen voor rTMS. Dit is transcraniële (‘door de schedel heen’) magnetische stimulatie (TMS) is een methode waarin met behulp van magnetische velden de hersenen van buitenaf kunnen worden beïnvloed.

Behandeling met rTMS (repetitieve transcraniële magnetische stimulatie)

Wanneer achtereenvolgens een serie van TMS-pulsen wordt gegeven, kunnen de effecten voor langere tijd aanhouden. Deze manier van stimulatie staat bekend als repetitieve TMS (rTMS) en vormt de basis voor de behandelmethode, waarin deelnemers gedurende een periode van tussen de twee en zes weken meerdere malen per week een rTMS-behandeling krijgen. Meta-analyses hebben aangetoond dat TMS een significant positief effect heeft op depressieve symptomen en de resultaten voor dwangklachten lijken veelbelovend. Op dit moment wordt in Nederland rTMS vergoed door verzekeraars voor de behandeling van depressie, na onsuccesvolle behandeling met ten minste twee evidence-based behandelingen (ofwel medicamenteus ofwel psychotherapie). Lees meer over rTMS

Overige behandelingen bij depressie

Hieronder vindt u enige informatie over vier andere behandelvormen die het vaakst worden toegepast.

Sint-Janskruid

Mensen met een lichte tot matig ernstige depressie is Sint-Janskruid werkzaam op korte termijn. De werkzaamheid op lange termijn is nog onduidelijk. Het voordeel van Sint-Janskruid is dat het weinig bijwerkingen heeft.

Lichttherapie

Bij mensen met een winterdepressie (depressieve stoornis met seizoensgebonden patroon) wordt lichttherapie aanbevolen. Hiervoor gaat u een aantal dagen achter elkaar voor een speciale lamp zitten.

Hardlooptherapie

Verschillende vormen van fysieke inspanning lijken een positief effect te hebben bij de behandeling van depressie. Een van de vormen die als behandeling wordt aangeboden is hardlooptherapie, waarbij iemand regelmatig (alleen of in een groep) gaat hardlopen en geleidelijk zijn/haar vermogen tot hardlopen opbouwt.

Elektroconvulsietherapie

In enkele gevallen kan er bij een depressie een reden zijn voor elektroconvulsietherapie (ECT). Redenen waarom besloten kan worden tot ECT-behandeling zijn: levensbedreigende situaties (zoals wanneer iemand door somberheid niet meer wil/kan eten of drinken) en ook bij depressieve patiënten bij wie psychologische behandelingen en medicijnen niet tot verbetering leiden (therapieresistente depressie) kan een ECT-behandeling, die onder narcose wordt uitgevoerd, effectief zijn. ECT mag worden uitgevoerd door een psychiater die werkzaam is binnen een instelling waar voldoende ervaring is met ECT.